Gemeente Amsterdam heroverweegt ‘sloopvergunning’ Etty Hillesumhuis

Het Etty Hillesumhuis gaat mogelijk toch niet tegen de vlakte. Dat blijkt uit antwoorden van het Amsterdamse college van burgemeester en wethouders op schriftelijke vragen van het CDA in de gemeenteraad. CDA-voorman Diederik Boomsma wilde weten of de gemeente de sloop van het huis waar de Joodse schrijfster tot 1943 woonde kan voorkomen. Volgens het college is dat mogelijk. Burgemeester Halsema en co. zullen versneld oordelen of het pand een monument kan worden. Maar daarover is nog geen zekerheid. Buurtbewoners, kenners, en raadsleden voeren daarom dinsdagavond om 22.00 uur actie bij het gebouw.

Plaquette
Vorige maand ontstond grote constellatie over de voorgenomen sloop van het woonhuis van Etty Hillesum, de Joodse schrijfster die in haar dagboeken de gang van zaken rond Joden tijdens de bezettingsjaren bijhield. Zelf werd ze in de Sjoa vermoord, maar haar verhaal is bewaard gebleven en werd na de oorlog een bestseller. Net als het dagboek van Anne Frank geeft het verslag van Hillesum een goed inzicht in het tijdsbeeld en het moeilijke leven van toen. In de jaren tachtig werd een plaquette naast de voordeur van het huis gezet, zodat iedereen kan zien welke schrijfster daar ooit woonde.

Verbouwing
Het college bevestigt dat het vorig jaar een vergunning heeft verleend om te mogen bouwen op de plek van het Etty Hillesumhuis. Het gaat om een omgevingsvergunning die gebruikt wordt om de bestaande panden te verbouwen en om er grotere woningen van te maken. Zo moeten er een kelder, een extra verdieping en een nieuwe achtergevel komen. ‘Tegen deze vergunning zijn door omwonenden bezwaren ingediend’, schrijft het college in een brief die door burgemeester Femke Halsema (GroenLinks) is ondertekend. ‘Dit heeft ertoe geleid dat hangende de bezwaarprocedure (de vergunning is dus nog niet onherroepelijk) de huidige aanvraag is ingediend. De huidige aanvraag is voor sloop-nieuwbouw van de panden aan de Gabriël Metsustraat 2 t/m 6 waarbij onder de kap één verdiepingslaag wordt toegevoegd. De voorgevel wordt volgens het oorspronkelijke beeld herbouwd’.

Architectuur en versiering in gevaar
Op 18 maart heeft de gemeentelijke commissie Ruimtelijke Kwaliteit het plan besproken. De commissieleden vroegen zich af of het huidige pand door de verbouwing niet blijvend beschadigd zal worden, vooral de architectuur en versiering kunnen in gevaar komen. Volgens de eigenaar zal er alles aan gedaan worden om het pand in ere te laten. ‘De ambitie is hoog om met de nieuwbouw van het pand de voor- en zijgevel conform de oorspronkelijke situatie te herbouwen, inclusief alle ambachtelijke details zoals de bijzondere metselwerkverbanden en rijk gedecoreerde houten erkers’, aldus het college in de antwoorden aan het CDA.

Geen positief advies
‘Ondanks dat de commissie waardering had voor het kwaliteitsherstel van de voorgevel door het herstellen van de plint naar het oorspronkelijk ontwerp, heeft het plan geen positief advies gekregen omdat een zorgvuldige werkomschrijving en uitwerkingen van beeldbepalende details om deze kwaliteit te kunnen borgen, ontbraken. De aanvrager van de vergunning moet hier nog op reageren met een planaanpassing. Hierna kan het aangepaste plan worden beoordeeld en worden voorzien van een advies’, schrijft het Amsterdamse college. Verder is de behandeling van de vergunning voorlopig uitgesteld tot 23 juni.

Bouwhoogte geen probleem
Het college benadrukt dat het Etty Hillesumhuis geen monument is en dat de vergunning daarom kan worden verleend. Wel is de bouwhoogte hoger dan het bestemmingsplan toelaat, maar dat zou geen probleem moeten zijn. ‘De overschrijding vanuit stedenbouwkundig oogpunt is acceptabel omdat de nieuwe bouwhoogte aansluit op de bouwhoogte van de overige bebouwing langs het Museumplein en met de herbouw van de karakteristieke kap wordt het straat- en gevelbeeld niet onevenredig aangetast’.

Monument of niet?
CDA’er Boomsma wilde ook weten of het pand niet alsnog een monumentale status kan krijgen. Daarop antwoordt het college in principe positief. Zo wil het stadsbestuur zelf oordelen over de vraag of het Etty Hillesumpand een monument moet worden. Het feit dat de schrijfster er in de bange jaren ’40-’45 heeft gewoond, wordt daarin meegenomen, aldus het college van GroenLinks, PvdA, SP en D66. Ook is de gemeente bezig om een paraplubestemmingsplan te maken die regelt dat dergelijke panden een monumentale status krijgen. Het gaat om een plan voor panden in de 19de eeuwse ring rondom het centrum, want die zijn nog niet monumentaal. Verder heeft het college er geen zicht op welke gebouwen uit de 19de eeuw nog meer op de slooplijst staan.

Actie op dinsdagavond
Omdat er nog geen zekerheid is, trekken de raadsfracties van het CDA en de SP dinsdagavond naar het Etty Hillesumhuis voor een ludieke actie. Ter plekke komt er een soort lichtshow met video om het belang van het pand voor de geschiedschrijving en het toekomstig nageslacht te benadrukken. SP-raadslid Tiers [spreek uit: Tièrre, red.] Bakker verwoordde het donderdag zo op Radio 1: “Het kan zomaar zijn dat het college zegt: het is een derde ordepand en daarom kunnen we het niet doen, waardoor het pand alsnog kan worden gesloopt. Maar wat mij betreft moet het een gedenkteken worden. Het kan niet zo zijn dat alles in Amsterdam maar wordt weggevaagd door projectontwikkelaars.” Zelf heeft de SP geen invloed op het besluit, omdat die partij niet nodig is voor de meerderheid die al wordt gevormd door PvdA, GroenLinks en D66. Beluister het hele gesprek hier.

Lees ook:
‘Moet de plaquette van het Etty Hillesumhuis straks terug naar Amerika? – gastcolumn Klaas Smelik
‘Er is iets merkwaardigs aan de hand met de manier waarop Nederland omgaat met zijn Joodse verleden. En dit opvallende verschijnsel dateert niet van vandaag of gisteren….’

CDA stelt vragen aan college Amsterdam over beoogde sloop van Etty Hillesumhuis
Dinsdag werd bekend dat de gemeente een sloop- en bouwvergunning wil afgeven voor het herenhuis aan de Gabriël Metsustraat in het Museumkwartier. Omwonenden, kenners en historici springen nu in de bres voor het huis waar Hillesum woonde. Het CDA slaat eveneens alarm en vindt dat het gebouw behouden moet blijven.