Hoe is de steun voor Israël onder Nederlanders zo afgebrokkeld? – achtergrond

Het is al langer bekend dat de Nederlandse bevolking niet meer massaal achter Israël staat. Vanaf de jaren tachtig is de steun voor het land bergafwaarts gegaan en sinds de Tweede Intifada is het conflict tussen Israël en de Palestijnen steeds meer een links-rechtsstrijd geworden in de Nederlandse politiek. Dat concluderen historicus Bart Wallet, gespecialiseerd in de Joodse geschiedenis van Nederland, en onderzoeker Peter Malcontent van de Universiteit Utrecht, auteur van Een open zenuw. Nederland, Israël en Palestina. Het onderwerp ligt ook zeer gevoelig. “Een flink deel van de Nederlandse bevolking is naar een middenpositie opgeschoven, waarbij iets van gelatenheid en het idee dat waar twee partijen strijden, twee evenzeer schuldig zijn, dominant zijn.”

Empirisch onderzoek
Beide deskundigen zijn door dagblad Trouw geïnterviewd over de houding van Nederlanders tegenover Israël door de jaren heen. Net als anderen zien zij een verschuiving richting de Palestijnen, die niet perse goed uitpakt voor hen. Het laatste empirisch onderzoek dateert uit 2013 en was gedaan in opdracht van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI). Uit het onderzoek bleek dat circa de helft van de 4.200 respondenten vonden dat zowel Israël als de Palestijnen schuld dragen aan het conflict. Minder dan een kwart wees alleen naar Israël en ongeveer vijftien procent gaf alleen de Palestijnen de schuld.

Volgens Wallet en Malcontent is er wel degelijk een verschuiving te zien. Zij baseren die op kwalitatief onderzoek. Tot in de jaren tachtig was solidariteit met Israël voor veel Nederlanders een logische zaak, aldus Wallet. “Na de oprichting van de staat Israël in 1948 steunden liberalen Israël als baken van Westerse democratie, socialisten omdat zij Israël als een arbeidersparadijs zagen, en confessionelen omdat zij de oprichting van de staat Israël als een vervulling van bijbelse profetieën beschouwden”, vertelt hij in Trouw.

Opkomst van organisaties
Tussen 1970 en 1980 ontstond er in de polder een duidelijke organisatie waar het het conflict tussen Israël en de Palestijnen betreft, aldus Wallet. “Met enerzijds pro-Israël-organisaties als het Israël Comité Nederland, Werkgroep Israël, CIDI, Christenen voor Israël, en anderzijds pro-Palestina-organisaties als het Palestina Komitee Nederland.” Het valt op dat eerst het aantal pro-Israëlische organisaties groter was, maar dat een deel daarvan inmiddels is opgeheven. “Er zijn wel enkele grote, sterke spelers overgebleven; het CIDI en Christenen voor Israël. Anderzijds is het aantal pro-Palestina-organisaties verder gegroeid. Neem Stop de Bezetting, Een Ander Joods Geluid, Sabeel of The Rights Forum. De zichtbaarheid van het Palestijnse thema is zo sterk toegenomen.”

Kantelpunt
Het einde van de Koude Oorlog ziet Wallet als een keerpunt, omdat Israël toen minder relevant werd als bondgenoot in de strijd tussen Oost en West. “Israël heeft ook steeds meer afstand genomen van de socialistische begintijd, waardoor de Nederlandse politieke steun aan progressieve kant afnam,” aldus Wallet in de krant. “Ook in confessionele kring ontstond wat meer diversiteit, hoewel solidariteit de boventoon bleef voeren. Na de aanslagen van 11 september 2001, die de schijnwerper zetten op de islamitische kant van het Israëlische conflict, werd het thema Israël onderdeel van de links-rechts-tweedeling in de Europese politiek. Israël is steeds meer een ‘rechtse hobby’ geworden, linkse partijen zijn steeds meer voor de Palestijnen op gaan komen.”

Nieuwe ontwikkeling?
Na de periode van de Oslo-vredesakkoorden en de aanslagen die daarna volgden op Israëlische doelen, kwam er een paar jaar van betrekkelijke rust. Het conflict laaide weer op na het uitbreken van de Tweede Intifada, in 2000. Ook toen waren er pro-Palestijnse demonstraties en kwamen er in Nederland nieuwe, eerder genoemde, pro-Palestijnse organisaties opzetten. Sinds 2002 heeft onderzoeker Malcontent niet meer gezien dat Nederlanders zich zo breed uitspraken tegen het handelen van Israël. Een nieuwe ontwikkeling? “Er liepen dit weekend honderden mensen mee. Dat is misschien niet zo veel, maar er gelden ook nog steeds corona-maatregelen. Je ziet veel mensen met een migratieachtergrond of moslims, maar ook andere, vaak jonge Nederlanders die zich gewoon afvragen: hoe is het mogelijk dat twee miljoen mensen op deze manier in Gaza moeten leven? De Tweede Wereldoorlog weerhoudt hen er niet langer van om kritisch te spreken over Israël.”

Middenpositie
Op de vraag waar de deskundigen denken dat het in de toekomst naartoe zal gaan, geeft het Trouw-artikel geen antwoord. Wel constateren Wallet en Malcontent dat de Palestijnen niet per definitie een grotere gun-factor onder de gemiddelde Nederlander heeft. Wallet: “De aaibaarheid van de Palestijnen is niet erg hoog, wat onder meer komt door het gebrek aan aansprekende leiders door de grote rol van extreme organisaties als Hamas en corrupte leiders als Abbas. Een flink deel van de Nederlandse bevolking is naar een middenpositie opgeschoven, waarbij iets van gelatenheid en het idee dat waar twee partijen strijden, twee evenzeer schuldig zijn, dominant zijn.”

Lees ook:
CIDI en vrienden demonstreren in Den Haag tegen Hamas, VVD en CDA ontbreken
In Den Haag is een demonstratie gehouden van pro-Israëlische organisaties en hun vrienden. Aan de Koekamp staken ze Israël een hart onder de riem en uitten ze zich tegen terreurbeweging Hamas. Er waren Tweede Kamerleden van rechts-nationalistische en kleine christelijke partijen aanwezig. Opvallend was de afwezigheid van Kamerleden van de VVD en het CDA. De bijeenkomst werd voornamelijk door Joodse en evangelisch-christelijke Nederlanders bezocht.