Jeruzalem, de stad van vrede voor ons allen – column Hanneke Gelderblom
De koepel van Marokkaanse moskeeën in Nederland, de UMMON, organiseerde eind december 2017 een conferentie in Amsterdam. Mij was gevraagd iets te vertellen waarom ik meedeed aan wat toen nog “het Cairo”-overleg- heette. Omdat het rondom Chanoeka was, vertelde ik dat ook Joden iets met kaarsjes hebben. En over dat feest met als oorsprong het herstel van de tempel in Jeruzalem, een van de oudste steden ter wereld, waar steeds weer om gevochten wordt. En daarbij vertelde ik het verhaal van het wonder van het in de kelder gevonden kleine kruikje zuivere olie dat maakte dat de kandelaar zeven dagen lang brandde, waarmee tweeduizend jaar geleden de functie van de Joodse tempel in de stad was hersteld.
Op de eerste rij zat een aantal imams waarvan sommige verrast keken en anderen lichtelijk ontstemd. In de pauze bleek dat geen van hen dit verhaal kende. Toen werd duidelijk dat ook bij het Overleg van Joden, Christenen en Moslims (OJCM) ieder van ons alleen het eigen verhaal kent en vertelt waarom deze stad in onze eigen religieuze gemeenschap zo heilig is. We wisten nauwelijks iets van het verhaal van de ander. In de meeste van onze dialooggesprekken is Jeruzalem en het Israël-Palestinaconflict een onderwerp dat je niet naar hier moet halen, want het is altijd de olifant in de hoek van de kamer. We weten van het bestaan maar durven het gesprek erover niet aan, want dan zou onze breekbare vriendschap wel eens in ruzie kunnen eindigen.
Na deze conferentie heeft het OJCM die vrees opzij gezet. In intensieve gesprekken hebben wij aan elkaar uitgelegd wat Jeruzalem betekent. We hebben elkaar duidelijk gemaakt dat deze oude stad met zijn vele heilige plekken juist de stad van vrede voor ons allemaal zou moeten en kunnen zijn.
Uit deze eigen ervaring zijn wij ervan overtuigd geraakt dat dit gesprek op veel grotere schaal moet gaan plaatsvinden, waarbij vooral ook jongeren moeten worden betrokken en ingeschakeld. Pas als je weet wat de ander echt denkt en voelt, kun je jezelf inleven in die ander en is het mogelijk om, indien de strijd daar weer oplaait, de verhitte gemoederen tot rust te brengen.
Met afgrijzen hebben we in het OJCM opnieuw moeten constateren dat sommigen totaal niet geïnteresseerd zijn in vrede. In de polder niet, maar in Israël en de Palestijnse gebieden zeker niet. Hamas en Netanyahu hebben beiden alleen behoud van macht als doelstelling.
Wat was de werkelijke aanleiding van hun laatste oorlog? Volgens Hamas en hun aanhangers pikken Joden huizen van Palestijnen in Oost-Jeruzalem in. Er moet worden uitgezocht hoe het zit met die vier huizen. Zijn die inderdaad eigendom van door Jordanië verdreven Joden, die daar al jaren voor 1948 woonden? Is het juist dat de Palestijnen die daar wonen in de Onafhankelijkheidsoorlog zijn gevlucht en deze huizen niet mochten kopen? Klopt het dat ze ruim twintig jaar geen huur hebben betaald? En is het waar dat de Israëlische regering hen geen fatsoenlijk alternatief wil bieden? Het interesseert fanatici en Jodenhaters niet wat er werkelijk waar is van deze verhalen. ‘Zie je wel: Joden willen huizen van Palestijnen inpikken en Jeruzalem totaal in bezit nemen’, zo wordt het wereldwijd als aanzet en verdediging van de rellen op de Tempelberg gebruikt – rellen die de aanzet gaven voor de rakettenregen van Hamas en het terechte terugslaan van Israël.
Nu er een staakt-het-vuren is, lijkt de onrust nog niet voorbij. Afgelopen vrijdag waren er opnieuw beelden van onrust, met weer stenen gooiende jongeren en politie die tevergeefs probeert veiligheid te bieden op de weg naar de Tempelberg. Uit Israël komen berichten dat de oproerpolitie onverstandig en veel te hard optreedt, en dat is precies wat Hamas beoogt. “Zie je wel, wij mogen niet eens rustig bidden,” aldus die terreurgroepering. Dus is met stenen de politie bekogelen volstrekt gerechtvaardigd? “Hoera! Hoe meer rellen hoe beter.” Tegelijkertijd jagen Hamas-aanhangers de in Jeruzalem wonende Moefti, omdat hij weigert Hamas te steunen, tijdens zijn preek de Al Aksa-moskee uit.
Het OJCM heeft een beroep gedaan op paus Franciscus om te bemiddelen voor vrede, maar ook ligt er zo’n verzoek bij de Middle East Council of Churches en andere religieuze leiders. In Den Haag en Amsterdam is dialooggroep Yalla! met elkaar in gesprek. En gelukkig hebben de Volkskrant en Trouw de moeite genomen over dit lange gesprek in Den Haag te rapporteren. ‘Haat stop je niet met haat’, is een citaat van Martin Luther King. En bij Yalla! zongen we samen Hine ma tov oe manajim sjevet achim gam jachad – Hoe goed is het als vrienden elkaar ontmoeten.
We moeten doorgaan met deze vormen van dialoog, maar bovenal moeten we het gesprek over Jeruzalem op veel meer plaatsen aandurven, ook buiten het OJCM en Yalla! Jeruzalem kan en moet, op iedere plek, voor ons allen de stad van vrede zijn.
Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.
