Ontsnappingskunstenaar – column Paul Damen

Kom, vandaag wat vrolijks, na weer een meimaand vol dood, onderduiken en ontsnapping. En dus gaat het vandaag over dé Joodse specialist qua dood, duiken en ontsnappen: Erich Weiss. Dat zegt u niks, maar bij Harry Houdini weet u meteen over wie ik het heb. En dus heden niks over Haifa, Herzliya of Holon, maar over Harry Houdini.

Bijbels scenario

Die had geen farao nodig om te ontsnappen uit Egypte. Of, aan een kruis en dan begraven, drie dagen, zoals die ándere bekende Joodse ontsnappingskunstenaar. Nee, Houdini (1874-1926), geboren als Ehrich Weisz als derde kind van rabbijn Mayer Schmuel Weisz in het getto van Boedapest, wist wat ontsnappen was. Toen hij vier was verhuisde de familie naar de Verenigde Staten, waar zijn vader rabbijn werd van een Duitstalige Joodse gemeente in Wisconsin, maar al vrij snel stierf. Sindsdien lijkt het wel of Houdini’s leven verder verliep volgens een bijbels scenario, met eenzelfde levenslange fascinatie voor ontsnapping aan de dood en een hoofdrol voor zijn moeder.

Halloween

Weisz werd zo vaak geboeid, gekruisigd of begraven en ontsnapte uit zoveel kisten dat bij zijn begrafenis de dragers weddenschappen afsloten terwijl zijn doodskist naar beneden zakte. ‘Tien dollar dat hij er al lang uit is.’ Dat was op, nota bene, Halloween 1926. ‘Een prachtige zonnige dag’, herinnerde zijn broer Theodore zich, ‘maar toen de dokter zei: “hij is dood” werd de hemel helemaal bewolkt, en begon het te stortregenen, zo hard als ik zelden gezien heb.’ Om verder de Staten-vertaling te citeren: ‘En ziet, het voorhangsel des tempels scheurde in twee, van boven tot beneden; en de aarde beefde’.

Pittbul

Er zijn meer paralellen tussen Houdini en de heilige boeken. Lezen we bij Mattheüs 12:47: ‘En iemand zeide tot hem: zie, uwe moeder en uwe broeders staan buiten, zoekende u te spreken. Maar hij antwoordde: wie is mijne moeder?’ Houdini had eveneens een haat/liefde verhouding met zijn moeder, Cecilia Weisz-Steiner, een klassieke Jiddische momme, zó weggelopen uit de bekende witz ‘Wat is het verschil tussen een pitbull en een Joodse moeder? De hond laat na verloop van tijd weer los’.

Olifant in New York

Waar haar Harry het lot tartte, altijd zat zijn lieve moedertje handenwringend op de eerste rij. En daar was alle reden toe. Onder haar ogen, vaak naakt, slechts gewapend met een van haar haarspelden tussen zijn tenen, ontsnapte hij uit honderden politiecellen. En uit de dodencel van een presidentsmoordenaar, sprong hij geboeid in rivieren, liet zich elke avond verhangen of verzuipen, vloog hij als eerste piloot over Australië, en liet een hele olifant verdwijnen in het hippodroom van New York.

Politziya

Begonnen met kaarttrucs tussen getrainde apen en dikke dames, haalde Houdini de hogeschool van het goochelwezen door tijdens een Ruslandreis uit de ‘Siberische transportcel’ te ontsnappen, een metalen kluis op wielen waarmee politieke tegenstanders én Joden naar de gevangenis werden gesleept. Zo bracht de Joodse Houdini met opzet de antisemitische tsaristische politsiya zwaar in verlegenheid.

Muskeljudentum

Toch was Houdini, een naam als eerbetoon aan de Franse goochelaar Jean Eugène Robert-Houdin ter vervanging van het nogal Joodse Weisz, geen zionist. Hij trouwde bewust met een katholiek meisje. Maar hij paste, met al zijn training en spierkracht, wel precies binnen het ideaal van het Muskeljudentum van Max Nordau, naaste medewerker van Theodor Herzl. Niet langer meer de bebrilde bleke Jood die de hele dag in oude boeken zat te turen, nee, de boksende Jood waar je als zionist op bouwen kon.

Spierbeheersing

Houdini zocht het in ultieme spierbeheersing – hij manipuleerde zijn polsspieren zo dat hij élke handboei eraf kon schuiven. Een soort privé-bevrijding van een man die het liever in stunts zocht. En niet te beroerd was die te vertonen om de hoek bij persagentschap of politiebureau.

Jezus

De ijdele Houdini ging ver voor aandacht. Ontsnappen uit een gevulde en afgesloten melkbus, terwijl zijn posters schreeuwden: ‘Falen betekent verdrinken!’ In een dwangbuis ondersteboven hangen boven Times Square of in andere hoofdsteden van de wereld. Het publiek zag hem zich daaruit frommelen, waarna hij demonstratief met gespreide armen nog even bleef hangen. Jezus ondersteboven dus.

Moeder terug

Ja, dat levert een Joodse moeder sores op. Maar die was wederzijds: toen Harry het nieuws van haar dood vernam, viel hij flauw op het toneel. Vervolgens deed hij alles om haar terug te krijgen, levend of als geest. Maar geen enkel medium kreeg dat voor elkaar, zelfs de vrouw van de schrijver Conan Doyle niet, die als medium een brief van vijftien kantjes van Houdini’s moeder doorgaf – in het Engels wat de arme vrouw nimmer beheerst had. En dus ontmaskerde de ontgoochelde beroepsmagiër zijn spiritistische collegae een voor een als de oplichters die ze waren in een campagne die hem zelfs als getuige in het Amerikaanse Congres bracht.

Blinde darm

Ook Houdini kende zijn Judas – een student uit Montreal. Die stompte hem, naar verluidt, op diens eigen verzoek, om de stevigheid van zijn buikspieren te demonstreren, zo hard in de maag dat zijn blinde darm barstte. De magiër overleed er negen dagen later aan. Hij liet een vrouw en een enorme schare treurende fans achter. En net zoals Houdini als een Orpheus zijn moeder was blijven zoeken, zo zocht zijn eigen echtgenote Bess steeds opnieuw contact met Harry. Maar hij liet niets meer van zich horen. Tot nog toe.

Lees ook:
Klikken voor de Mossad – column Paul Damen
‘Je leest wel eens dat de Mossad, de Israëlische geheime dienst voor het buitenland, over de hele wereld mensen werft, liefst Joden. Maar dat is een mythe. Wél heeft de Mossad het liefst agenten met een Israëlisch paspoort zodat die bij fouten onder de Israëlische wet vallen. Dat het ook heel anders kan lopen, bewees de niet-Joodse brunette Sylvia Rafael, die als Mossad-agente vrijwel vergeten lijkt, maar dat geldt niet voor haar fotowerk dat vanaf deze week in Tel Aviv te zien is…’