‘Onze generatie werd niet gekend’
Voorzitter Theo van Praag (68) van de vereniging voor de Joodse naoorlogse generatie (JONAG) was in 1994 getuige van de oprichting. Dat was nodig, zo stelt hij, omdat de generatie van Joodse Nederlanders van na 1945 nooit werden gekend door bijvoorbeeld overheidsinstanties. Aanstaande zondag bestaat de vereniging twintig jaar en dat wordt groots gevierd in De Balie in Amsterdam. JONAG is springlevend en gaat nog vele jaren door.
De vereniging JONAG bestaat nu twintig jaar, kunt u terugblikken naar 1994?
“Onze vereniging is destijds opgericht omdat er altijd over de naoorlogse kinderen, maar nooit met de naoorlogse kinderen werd gesproken. In de jaren negentig waren waren de kinderen allang volwassen geworden. Toch hadden we het gevoel niet te worden betrokken. Uiteindelijk was er een aanleiding nodig om JONAG op te richten. Dit was het voorgenomen afschaffen van de Wet Uitkering Vervolgingsslachtoffers (WUV) voor tweede generatie-Joden zoals ons. Als vers opgerichte belangenvereniging hebben we ons daar toen tegen verzet. Toen werd er wel met ons gepraat en konden wij aan de overheid vertellen wat ons als naoorlogse generatie-Joden was overkomen. Helaas was ons verzet tegen de sluiting van de WUV niet succesvol. Wel is daarmee een zaadje geplant voor een prachtige vereniging”.
Dat zaadje is gaan groeien tot een volwaardige plant?
“Ik was een van de eerste bestuursleden en heb een overzicht over de afgelopen twintig jaar. Na onze ‘verzetsactie’ zijn we bijeenkomsten voor de leden gaan organiseren. We stonden en staan open voor iedereen met een Joodse achtergrond, zijn laagdrempelig en kijken niet naar de halacha. Tijdens de bijeenkomsten zagen we dat de deelnemers erg veel overeenkomsten hadden, waarmee we meer konden doen. Het hoogtepunt kwam in 2000, toen we een driedaagse internationale conferentie voor Joden van na de oorlog hebben georganiseerd. Die had als ondertitel: van bitterkruid tot boterkoek. Dat moest ook wel, want de tweede generatie liet zich horen op het gebied van kunst, cultuur, politiek, maatschappij en ondernemerschap.”
Welke bekende naoorlogse generatie-Joden hebben de JONAG bezocht?
“Onze activiteiten variëren enorm: van lezingen tot films en boekbesprekingen. Ook organiseren we wandelingen en dagtochten naar Joodse plekken in Nederland. De sprekers geven de aanleiding tot interessante discussies. We hadden onder andere Andreas Dessauer, Ed van Thijn, Johannes van Dam, Awraham Soetendorp, Marja Vuijsje en Guus Luijters. De laatste is niet Joods, maar heeft fantastisch werk verricht met het in kaart en beeld brengen van de 18.000 vermoorde Joodse, Roma en Sinti-kinderen. Hoe dan ook hebben al deze prominenten zich door de jaren heen aan JONAG gebonden.”
Wat kenmerkt deze Joden van vlak na de oorlog?
“Dat is moeilijk te generaliseren. Het zijn allemaal mensen met ouders die de oorlog hebben overleefd en daar iets van hebben meegekregen. Onze ouders hebben geprobeerd om tijdens de oorlog te overleven en wij probeerden een leven op te bouwen zonder hun littekens. Voor een groot aantal naoorlogse Joden lukte dit goed en voor een klein aantal is dit lastiger geweest. Wel is het zo dat alle naoorlogse Joodse kinderen iets hebben meegekregen van de oorlog ‘in’ hun ouders. Soms werd er thuis veel over gepraat en soms werd er gezwegen. Overigens maakt dat naoorlogse generatie-Joden niet meer of minder ingewikkeld, want ook mensen met een niet-Joodse achtergrond kunnen ouders hebben die in de oorlog verschrikkelijke dingen hebben meegemaakt”.
Maar zondag dan is het feest, toch?
“Uiteraard. We hebben een prachtig jubileum-programma opgezet dat vol zit met bekende Joden en niet-Joden die iets met onze doelgroep hebben. Historicus Bart Wallet zal een toespraak houden waarin hij teruggaat in de geschiedenis van na de oorlog tot nu. Daarna zal Max van Weezel mensen van verschillende generaties interviewen. Het gaat dan om ouders en kinderen. Onder hen zijn onder meer de journalisten Frits en Barbara Barend, en wetenschappers Job en Jaap Cohen. Vervolgens zal tv-maakster Natascha van Weezel spreken over haar aankomende documentaire die gaat over de kleinkinderen van de Holocaust. Aansluitend zal journaliste Marga van Praag spreken over haar eigen ervaring als dochter van ouders die in de oorlog waren ondergedoken en deze hebben overleefd. Het belooft een bijzondere dag te worden”.
