Blijf met je tengels van de persvrijheid af – column Awraham Meijers

De pers moet de vrijheid hebben om alles te zeggen
opdat bepaalde mensen niet de vrijheid hebben om alles te doen.

(Alain Peyrefitte. Frans politicus en schrijver. Najac 1925 – † Parijs 1999)

Persvrijheid! Tja, daar zeg je me wat. Verwarring alom over deze democratische verworvenheid waar een samenleving trots op mag zijn, omdat ‘de pers’ niet alleen kond mag doen van een kettingbotsing op de A-zoveel, van brand in een kippenschuur, of over de zoveelste Liefdesbaby van de beroemde blonde (geblondeerde?) visagiste Nymfomaantje Kolder en haar grote gespierde goedgetrainde voetballer Ali KhebBiceps. Nee, dat is niet wat ik bedoel met persvrijheid – hoewel berichten over BN’ers en hun nieuwe Liefdesbaby en hun Liefdesbaby’s uit vorige relaties, of het gezeik over de aftandse oma Patricia P. die golden showers laat filmen, die mogen wat mij betreft verboden worden – Ai, nu begeef ik mij op glad ijs.

Enfin, persvrijheid dus.

We horen daar verontrustende dingen over – vooral sinds president Trump aan de macht is, een man die je overigens met de beste wil van de wereld niet serieus kunt nemen. Zijn woedende aanvallen op wat hij noemt ‘Linkse journalisten en andere leugenachtige nieuwsmedia’ in de VS (Gods own country) betekenen een reële bedreiging voor niet alleen dat land, maar ook voor de rest van de (vrije) wereld. Trump en diens volgelingen omarmen naar believen het Nieuwtestamentische credo uit Lukas 11:23: ‘Wie niet voor mij is, is tegen mij’. Dus wie ‘tegen’ is heeft een probleem.

In een interview vorig jaar in de Volkskrant met directeur Leon Willems van Free Press Unlimited zei deze naar aanleiding van een somber stemmend rapport over het verval van persvrijheid, dat zijn organisatie onafhankelijke informatie voor iedereen nastreeft. Samen met het gelijkgestemde Freedom House in de VS is in kaart gebracht hoe het wereldwijd is gesteld met persvrijheid. Welaan; in meer dan een decennium was het daarmee niet zo slecht gesteld, constateren beide organisaties. En in Amerika? Willems: ‘Er is nog nooit een Amerikaanse president geweest die zoveel minachting heeft getoond voor de pers als Trump. Hij heeft journalisten uitgemaakt voor leugenaars, verspreiders van nepnieuws en zelfs ‘vijand van het volk’. Ook zijn weigering om bepaalde journalisten toe te laten bij Witte Huis-bijeenkomsten zijn zorgelijk. Trump ondermijnt het vertrouwen in de media. Let wel, het gaat om de president van een land dat we kennen als kampioen van de persvrijheid”.

De conclusie van Willems is dat Trump autoritaire leiders een vrijbrief geeft om door te gaan met het in rap tempo beknotten van de vrijheid van meningsuiting in hun land. En dan gaat het niet louter over repressieve regimes als die van Poetin en Erdogan. Want het muilkorfvirus zal zich uiteindelijk ook nestelen in landen die redelijk democratisch zijn, maar waar bepaalde politici en bepaalde invloedrijke lieden hun doen en laten liever niet door persmuskieten in de openbaarheid gebracht zien worden.
In ons land is de vrijheid van meningsuiting gewaarborgd in artikel 7 van de Grondwet: ‘Niemand heeft voorafgaand verlof nodig om door de drukpers gedachten of gevoelens te openbaren, afgezien van ieders verantwoordelijkheid volgens de wet’.
En tja, dan kom ik toch uit bij Israël ‘de enige democratie in het Midden-Oosten’ zoals sommigen graag beweren. En dat klopt ook wel tot op zekere hoogte. Want de persvrijheid is daar bijna net zo groot als in Togo – zie ranglijstje onderaan deze column.
Maar ja, in die enige democratie heeft zich vorige maand een pijnlijk incident voorgedaan, een voorval op diplomatiek niveau waarbij duidelijk de onontkoombare druk merkbaar is van de semi autocratische Amerikaanse president Trump – de wereldkampioen narcisme op de lange afstand.
In het kader van de opening van de nieuwe Amerikaanse ambassade in Jeruzalem organiseerde vorige maand de Orthodoxe Unie in die stad een receptie waar onder anderen de Amerikaanse ambassadeur in Israël, David Friedman, het woord voerde. Hij verweet in zijn rede dat ‘bepaalde journalisten’ hun kritiek met betrekking tot de anti Israël demonstraties in de Gazastrook en verslaggeving van recente sterfgevallen (volgens Palestijnse bronnen 180, volgens Israël 120) en het grote aantal gewonden onder Palestijnse demonstranten, vooral is gericht tegen “Mijn vrienden in de Verenigde Staten”. Friedman: “Ik ken een Israëlische krant waarvan ik weet dat ze in deze zaak ook kritiek levert”. De laatste insinuatie is duidelijk gericht aan het adres van kwaliteitskrant Haaretz.
Zijn verbale aanval op de ‘linkse’ pers vatte ambassadeur Friedman tot slot fijntjes samen door tegen de aanwezige journalisten te zeggen: “Keep your mouths shut until you figure it out“.

In de eerste plaats is het onbehoorlijk en ongebruikelijk dat een geaccrediteerde diplomaat zich überhaupt met het reilen en zeilen van de pers van diens gastland bemoeit. Maar nóg erger is dat de man geen onderscheid wenst te maken tussen reële verslaggeving en commentaar op voorvallen, namelijk het weergeven binnen de context van feiten door de journalist/verslaggever, het filmen en fotograferen van de situatie, en persoonlijke kritiek van de commentator. Dus de journalist noteert bijvoorbeeld dat militairen op Palestijnse demonstranten vuurden, waarbij doden en gewonden vielen. Hij kan naar aanleiding hiervan eventueel getuigen interviewen op basis van hoor en wederhoor. De commentator/columnist daarentegen, krabt zich achter het oor – bij wijze van spreken – en vraagt zich hardop af of hier extensief geweld nodig was.
Maar Friedmans bemoeizucht werkt; Jawel, deze vazal van president Trump triomfeerde met zijn aanval op de onafhankelijke pers. Want er zijn binnen de Israëlische politiek intussen plannen om degenen te arresteren en gevangenisstraf op te leggen die foto’s en/of filmopnames maken van soldaten die ‘gewoon hun werk’ doen.
Een wetsvoorstel, ingediend door Robert Ilatov van de rechts-nationalistische politieke partij Yisrael Beiteinu, wordt ondanks bezwaren vanwege constitutionele redenen van de procureur-generaal Avichai Mendelblit, tóch in de Knesset besproken en zal waarschijnlijk (met het nodige voorbehoud) binnenkort worden geratificeerd.
En zo glijdt Israël langzaam maar zeker af naar een democratie die het niet zo nauw zal nemen met de democratische spelregels.

Tip. Als je sterke zenuwen hebt en een sterke maag, kijk dan – nu het nog ongestraft gepubliceerd mag worden – naar een filmpje waarop je kunt zien hoe Israëlische militairen ‘gewoon hun werk’ doen, namelijk ongestraft een ongewapende Palestijnse man doodranselen. Maar wees er snel bij. Ga hiervoor naar bijvoorbeeld de site van dagblad Haaretz.

Een greep uit de recente wereldranglijst persvrijheid, opgesteld door Reporters Without Borders (2017)

1    – Noorwegen
2   – Zweden
3   – Nederland (!)
16 .- Duitsland
45  – Verenigde Staten
86 – Togo
87 – Israël
88 – Peru
143 – Palestijnse gebieden
148 – Rusland
180 – Noord Korea – hekkensluiter