Plaquette onthuld ter nagedachtenis van kille ontvangst van Joden in Nederland

Ter nagedachtenis van de kille ontvangst van Joodse overlevenden in Nederland, is vrijdagmiddag een plaquette onthuld op Amsterdam Centraal. Het plakkaat hangt onder het station, in de Oosttunnel, de plaats waar Joden werden gerepatrieerd nadat ze terugkwamen uit de kampen of de onderduik. Het gedenkteken kwam er nadat overlevende Moshé Zwarts daar bij de Nederlandse Spoorwegen om had gevraagd. De architect was zelf betrokken bij de herinrichting van het Centraal Station.

Koude ontvangst
Toen Zwarts in zijn architectenbureau Zwarts & Jansma, dat zich bezighoudt met de verbouwing van het Centraal Station, de ontwerpen van de nieuwe onderdoorgang aan de oostzijde van CS zag, herkende hij het bogenplafond meteen. Het bracht hem terug naar 1945, toen hij met zijn ouders terugkeerde in de stad. “Ik was zeven jaar en had samen met mijn ouders Bergen-Belsen overleefd. We bezaten niets meer en werden opgevangen in de catacomben van het Centraal Station, die dienden als opslag voor vrachtgoederen. Aan die koude ontvangst op die lugubere plek heb ik vaak gedacht,” aldus Zwarts tegen Het Parool.

‘We bezaten niets meer en werden opgevangen in de catacomben van het Centraal Station. Aan die koude ontvangst op die lugubere plek heb ik vaak gedacht.’Moshé Zwarts

Vergast
Zwarts: “Mijn ouders vertelden mij dat onze groep toentertijd op uitnodiging van de burgemeester van Maastricht een cabaretvoorstelling bijwoonde. De voorstelling had een hoog antisemitisch karakter. Het is niet bewijsbaar, maar waarschijnlijk is het antisemitisme nooit zo verbreid geweest als toen. Veel overlevenden kregen te horen dat ze allemaal vergast hadden moeten worden.”

Van Boxtel
Zwarts en NS-directeur Roger van Boxtel hebben de steen onthuld. Direct na de bevrijding van Nederland werden de Joden ‘opgevangen’ in een repatriëringscentrum in de catacomben van het station. De tekst op de steen is deels gebaseerd op Zwarts’ persoonlijke herinneringen. Van Boxtel: “De heer Zwarts heeft NS een brief gestuurd waarin hij ferm beklag deed over de ontvangst van hem en zijn familie na terugkomst uit Bergen-Belsen. Na intensieve gesprekken ben ik blij dat we hier samen kunnen staan en tot een mooie vorm en tekst zijn gekomen om de herinnering aan het leed van toen, een plek te geven op dit station.”

Elfhonderd claims
Voor de zomer werd bekend dat NS ongeveer vijfhonderd overlevenden van de Sjoa en circa 5.500 nabestaanden een vergoeding geeft omwille van het leed dat het bedrijf heeft veroorzaakt tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit zei de comissie Cohen, die voor het bedrijf heeft onderzocht hoe het het beste tot een tegemoetkoming of gebaar inzake kan komen. Van 5 augustus 2019 tot 5 augustus 2020 kunnen belanghebbenden of hun direct nabestaanden een aanvraag indienen in het kader van de individuele tegemoetkoming voor de slachtoffers van NS-transporten tijdens de Tweede Wereldoorlog. In de eerste week kwamen er elfhonderd claims bij NS binnen.

Lees ook:
NS krijgt honderden claims voor transporten in de oorlog
In een week tijd heeft de NS ruim elfhonderd aanvragen voor een schadevergoeding binnengekregen van slachtoffers of nabestaanden van mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog met NS-treinen zijn gedeporteerd. 

Wiedergutmachung maakt blind – column David Serphos
Dit was zo’n beetje het seizoen van de Wiedergutmachung. Maar anders dan de oorspronkelijke Duitse variant, komt de laatste fase van het eer- en rechtsherstel in Nederland pas 65 jaar later tot stand. En dan nog op een bedenkelijke manier, waarbij wij ons laten gebruiken door de partijen met boter op hun hoofd.