Renate Rubinstein was een slettebak – column Natasha Gerson

Op Facebook, waar ik qua social media weer naar ben terug-gekeild sinds Hogere Machten besloten mijn Twitteraccount te sneven, stuitte ik op een post waar enkele voornamelijk mannelijke leden van Erudiet Nederland het uitgezonden portret van Renate Rubinstein – naar aanleiding van het boekje van Hans Goedkoop – besproken. Dat ging aldus: Rein Jan Mulder, en ik citeer:

‘Renates heter ik. In de twaalf jaar dat ik redacteur was bij NRC Handelsblad, heb ik altijd geprobeerd de stukken die door mijn handen gingen foutloos op de pagina te krijgen. Toch moet ik bekennen een keer een per ongeluk of expres gemaakte typefout door de vingers te hebben gezien. Dat was toen een medewerker Renate Rubinsteins boek ‘Mijn beter ik’ had aangeduid als ‘Mijn heter ik’. De onthullende televisiefilm over haar liet gisteren zien dat ik daar goed aan gedaan heb. Als de verbastering expres was gebruikt, was dat terecht gebeurd, en als het per ongeluk was geweest, zat er een hogere macht achter die ik in dit bijzondere geval diende te respecteren’.

Hiehie Hoeh-hoeh gheheh, ‘heter ik’. Daarop reageert Herman Stevens: ‘Ik ben geïntrigeerd door de perceptie van vrouwelijk charisma. Dus al die jongens van PC hebben het erover dat Rubinstein zo ‘mooi’ was (‘stunning beauty’ zegt een nog ademloze Goudsmit zestig jaar na dato), terwijl ik op zo’n foto van een etentje meteen een vrouw zie die m.i. mooier is. Maar misschien rustiger. Ik herken ook weer die Hollandse opwinding die altijd ontstond (ik mag hopen dat dit nu minder is) als een vrouw makkelijk in bed is te krijgen, dan krijg je zo’n mannetjesdrom eromheen’.

Makkelijk in bed te krijgen. Was dat zo? Deed Renate het zomaar met iedereen dan? Bedoelde hij niet: Als ze dáchten dat ze makkelijk in bed te krijgen was? Nee. De De bewijsvoering , vond Rein-Jan Mulder, lag in het feit dat ‘Renate vaak het initiatief nam’. Aha. Dus, als je zelf het initiatief neemt, ben je makkelijk te krijgen. Renate Rubinstein was een slettebak. Dat is nou literaire logica.

Neurose
Volgens Mulder was Hans Goedkoop ‘geschokt’ door het aantal bedpartners van Rubinstein (ja hoor, vast) en de andere biograaf Charlotte Goulmy ‘wist niet wat ze er mee aan moest’ en vond het uiteindelijk maar niet ter zake doen, een grote miskenning, mijns inziens. Ik probeerde de suggestie te poneren dat een en ander misschien opgevat kon worden als veelzeggend over iets anders dan ‘charisma’ of ‘lust’ of hetgeen dat je wist dat komen ging: Neurose. Was het geen blijk van Renate’s eindeloze nieuwsgierigheid, suggereerde ik. In feite een journalistieke pré? Want ja, was het niet ook een gegeven dat niets zo snel tot het leeglopen van mannen (no pun intended) leidt als ermee naar bed gaan? Misschien moesten ze het wel als een opoffering zien, wilde ik maar zeggen.

Maar nee. Het station was alweer gepasseerd, want het pad dat je wist dat ging komen was al ingeslagen, helaas door zo’n domme heulerige vrouw dit keer. Van gesublimeerde trauma’s, van ‘vader-Jodinnenschap’ (dat al klinkt al als een een ‘daddy issue’ terwijl het veel meer een mummy issue is natuurlijk) en de hele modderkluit van psychologie- van- de- koude- poldergrond- weer.  Natuuuurlijk, ze was geeeeeek. Okeeejjjj.

Tweedehands Traumabak
Er is geen groep die makkelijker is hysterisch en ontoerekeningsvatbaar ter verklaren als Joodse vrouwen of nog erger hálfjoodse vrouwen die wel eens wat te melden hebben en waarvan men de achtergrond niet helemaal begrijpt, maar denkt alles van te weten. Dat is een zeer schadelijk stereotype, waar het moeilijk tegen weren is en nooit verdwenen. Elke eigenaardigheid, ook die van anderen (lees: oude witte mannen) als gegeven wordt geaccepteerd (promiscuïteit voorop) kan hóppa in de Tweedehands Traumabak worden geveegd. Hardvochtig en hysterisch en wat al niet meer, hoort er automatische bij, kortom ontoerekeningsvatbaar. Nee, ik overdrijf niet, dit is echt waar.

Na deze irritante uitwisseling dacht ik aan beschrijvingen van mannen door Renate Rubinstein. Een van mijn favorieten is uit ‘Jood in Arabië, Goi in Israel’, waar zij een zeer smakelijk uitziende, hoogopgeleide, Arabische ‘Homme Gauche’ beschrijft, die de ‘Arabische manier van discussiëren’ bezigt. Dat is: Je geduldig uitleggen hoe het zit, waarop je goede argumenten aanvoert waarom dat toch een beetje anders zou kunnen zijn. Wat hij knikkend aanhoort, alsof je ergens komt, waarna hij je helaas opnieuw even geduldig uitlegt hoe het zit, waarbij hij precies hetzelfde zegt als eerst, alsof je nooit geantwoord hebt. Dit herhaalt zich een paar keer. Zo ontzettend herkenbaar, nog steeds.

De passage eindigt cryptisch, dat de magische tuin waar ze zich in bevonden (Ramallah, rijke ouders) en ‘andere dingen’ het een en ander goed maakte aan dit tot wanhoop drijvende patroon. Haar heter ik zal wel overgenomen hebben, en waarom ook eigenlijk niet. Zie wat het ons opgeleverd heeft.

Literair Nederland, het is gewoon Vandaag Inside met een eiken fineerlaagje en een rode wijnkring erop.

Lees ook:
Artificiële Intelligentie – column Natasha Gerson
‘Ik ben voor altijd van Twitter gekeild. Suspended. Wegens háátzaaien, sterker nog, lach niet, wegens antisemitisme… Nee, nee, nee, nee, dit wordt geen particulier klaagverhaal in een eigen-schuld-dikke-bult- situatie, echt niet. Het oordeel is namelijk geveld door een algoritme, want aan de vernietiging van mijn account met 2000-plus volgers en – het meest betreurd – een heel archief aan privéberichtjes over de meest uiteenlopende onderwerpen, is volgens mij tot nu toe geen levend mens te pas te komen…’

Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.