Size matters? – gastcolumn Etienne Denneboom

Het zal halverwege de jaren negentig zijn geweest dat, tijdens het doornemen van de kranten aan de leestafel van café Luxembourg, de entree van een aantrekkelijke jonge vrouw met mediterraan uiterlijk mijn aandacht trok. Ze installeerde zich aan een naburig tafeltje, waarop mijn nieuwsgierigheid zich van het resterende nieuws volledig naar de vrouw in kwestie verplaatste. Een nu of ‘kans verkeken’ situatie: ik vroeg haar of ik aan mocht schuiven en dat mocht.

Yasemin woonde in Istanbul en begeleidde als reisleider een groep Turkse toeristen in Amsterdam. Al snel kwamen we erachter dat we beiden Joods waren – zij begon – en daarmee was meteen het ijs gebroken. Dat ze Joods was verbaasde mij niet: net als ik was zij begiftigd met wat ik in dit bestek een ‘bepaald niet on-Joodse neus’ zal noemen. Maar het mag gezegd: die van haar overtrof qua formaat mijn eigen neus met verve. Dat verhoogde voor mij haar aantrekkelijkheid, want ik heb een zwak voor krachtige, goed gevormde exemplaren van de buitencategorie.

Enkele weken later troffen we elkaar in Parijs. In de metro vonden onze monden elkaar voor het eerst. Aan de match van twee prominente neuzen bleken ook nadelen verbonden: het gebrek aan manoeuvreerruimte stond de diepgang van onze zoenen hinderlijk in de weg. Na Parijs ging het contact al snel verloren, want Istanbul en Amsterdam liggen niet naast elkaars deur. Jaren later zocht ik Yasemin in een opwelling op Facebook. Haar neus van weleer had tot mijn spijt moeten wijken voor een niet langer ‘bepaald niet on-Joods’ exemplaar. Mij restte de hoop dat haar gang naar de plastische chirurg niet was ingegeven door esthetische onvrede of mentaal ongemak, maar louter door praktische, zoen-technische motieven.

Bernstein

En nu is er dan de neus van Leonard Bernstein. Of beter gezegd, de neus die Bradley Cooper zich heeft aangemeten voor de Netflix-film ‘Maestro’, waarin de relatie van de dirigent en componist met de actrice Felicia Montealegre centraal staat. Nog voordat die biopic in première gaat, heeft de grootte van zijn neusprothese al heel wat stof doen opwaaien. Qua formaat overtreft die gelegenheidsneus namelijk die van Bernstein zelf, vraag me niet met hoeveel procent, maar in elk geval genoeg om zelfs de New York Times en Washington Post te halen. Dan moet je als neus van goeden huize komen, zoveel is zeker, maar is het al die ophef waard?

Cooper, een gevierd Hollywood-acteur, is op meerdere manieren bij de film betrokken: als regisseur, als scenarioschrijver en als hoofdrolspeler. Daaruit kun je opmaken dat hij een grote stem in het kapittel heeft gehad bij de keus voor zijn neusvergroting. Dat roept zeker een aantal vragen op.

Ten eerste: waaróm is ervoor gekozen Bernsteins neus te accentueren? Vooralsnog blijft het daarnaar gissen. En maakt het uit dat Cooper zelf niet-Joods is? In Joodse kringen blijken als gevolg van niet alleen historische maar ook hedendaagse antisemitische stereotyperingen de vorm en grootte van de neus nog dikwijls gevoeligheden op te roepen. Had Cooper, wanneer hij zelf Joods was geweest, meer recht gehad zijn neus te vergroten – oftewel: zou dat in Joodse ogen zijn nasale zelfbeschikkingsrecht hebben vergroot?

Grote Joodse namen

Interessant is dat een aantal andere spilposities in deze film wél door Joden worden ingenomen. Steven Spielberg is coproducent, Josh Singer schreef mee aan het scenario en Sarah Silverman speelt Shirley, de zuster van Bernstein. En, in dit kader zeker niet onbelangrijk, ook casting director Shayna Markowitz is Joods. Zou Bernsteins neus ook zijn opvallend formaat hebben gekregen wanneer zij zich hiertegen hadden verzet? Inmiddels hebben de kinderen van Bernstein verklaard Cooper te steunen en hebben de Anti-Defamation League en de American Jewish Committee gezegd geen bezwaren te zien.

Resteert de vraag wat deze kwestie zegt over het hedendaagse neusbeeld van Joden zelf. Is dat blijvend getekend door antisemitische stereotyperingen? Wordt het zo langzamerhand geen tijd voor de volledige emancipatie van de ‘bepaald niet on-Joodse neus’, zowel bij jongeren als volwassenen? Zonder plastisch chirurgen het brood uit de mond te willen stoten: laten wij de waardering van onze eigen neuzen, van welke vorm en formaat dan ook, toch vooral in eigen hand nemen. Onze neuzen verdienen het. Take my nose or leave my nose, zou ik zeggen…

Auteur Etienne Denneboom is voormalig sjammasj van de LJG Amsterdam. Hij schrijft over uiteenlopende onderwerpen voor verschillende Joodse media en werkt momenteel aan een boek.