Tentoonstelling in JHM werpt nieuwe blik op werk van Charlotte Salomon

Het Joods Historisch Museum (JHM) heeft een tentoonstelling geopend met werken van Charlotte Salomon, een kunstenares van Joodse komaf. Het is een vervolg op de overzichtsexpositie uit 2017 van jaar wereldberoemde kunstwerk ‘Leven? Of Theater?’ De nieuwe tentoonstelling ‘Charlotte Salomon in close-up, de invloed van cinema op Leven? of Theater?’ gaat over de invloed van cinema uit het Berlijn van de jaren twintig en dertig op Salomons werk. De tentoonstelling is tot en met 22 november te zien en behoort tot een reeks.

Bruisend Berlijn
Charlotte Salomon (1917-1943) groeide op in een Joodse, cultuur minnende familie in Berlijn. Voor het grootste deel van de interbellum-jaren woonde ze in de Duitse hoofdstad. Tot aan de nazi-periode bruiste Berlijn van artistieke creativiteit. Ook film, toen een relatief nieuw medium, werd op vele manieren verkend. Regisseurs en filmmakers schiepen verhalen en beelden in allerlei nieuwe vormen. In de beslotenheid van de filmtheaters beleefde het publiek een nieuwe wereld, vol nieuwe ervaringen en visuele prikkels. Zo ook Salomon, die graag naar de bioscoop ging. De invloed hiervan resoneert in haar werk.

Kentering
Eind 1938 stuurden haar vader en stiefmoeder haar ‘in veiligheid’ naar Zuid-Frankrijk, waar haar grootouders al sinds 1934 als vluchtelingen verbleven. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog pleegde haar grootmoeder daar zelfmoord, en werd Salomon deelgenoot van een voor haar verborgen gehouden familiegeschiedenis. In eenzaamheid probeerde ze dit te verwerken door haar leven en dat van haar familie in vele honderden schilderingen en teksten te schilderen. Salomon werd in 1943 in Auschwitz vermoord.

Leven of theater?
Salomon maakte verschillende kunstwerken. Het werk, dat ze de titel Leven? Of Theater? gaf, had ze veiliggesteld en werd door haar ouders aan het Joods Historisch Museum in Amsterdam geschonken. ‘Leven? of Theater? is een uitzonderlijk multimediaal kunstwerk, vol verwijzingen naar muziek, literatuur, kunst en film’, aldus het JHM.

De vorm van Leven? of Theater? lijkt op een storyboard voor een muziektheaterstuk of een film. Zo maakt Salomon gebruik van flashbacks en bouwt ze soms op een Hitchcock-achtige manier spanning op. De transparante vellen met teksten die ze over haar schilderingen plaatste doen sterk denken aan tussentitels in stomme films. Om de emoties van haar hoofdrolspelers te benadrukken, zette Salomon ook vaak close-ups van hun gezichten in. Ook in haar spel met perspectief en repeterende beelden zijn invloeden van kunstzinnige films te herkennen.

Over de expositie
In de tentoonstelling zijn series van gouaches uit Leven? of Theater? gecombineerd met stills en fragmenten uit films, waaronder The Lodger (1927) van Alfred Hitchcock, Mädchen in Uniform (1931) van Leontine Sagan en Das Cabinet des Dr. Caligari (1920) van Robert Wiene. Daarmee worden bezoekers uitgenodigd mee te kijken naar de invloed die film uit vooroorlogs Berlijn had op Salomons werk. De expositie is nog tot 22 november in het JHM te zien.

Lees ook:
Joods Cultureel Kwartier per 1 juni weer open
De musea en instellingen van het Joods Cultureel Kwartier (JCK) gaan vanaf 1 juni weer open voor het publiek. Zij het wel in aangepaste vorm vanwege de 1,5 meter-samenleving. Het JCK volgt de regels van de overheid voor ‘een veilige en verantwoorde heropening’.