Uitspraken Halsema over besluitvorming Namenwand wreken zich bij Raad van State

YouTube

Uitlatingen van burgemeester Femke Halsema (GroenLinks) over de besluitvormingsprocedure rond de komst van het Holocaust Namenmonument, alias de Namenwand, heeft de gemeente Amsterdam woensdag bij de Raad van State in een lastig parket gebracht. In mei 2019 zei Halsema in NRC Handelsblad dat ‘niet alle procedures tot op de letter zijn gevolgd’, doelend op de rommelige periode die aan het besluit over het namenmonument op het Weesperplantsoen vooraf ging. Tijdens de Raad van State-zitting confronteerde de rechter de gemeenteadvocaat met de citaten van haar hoogste baas. Er ontstond een ongemakkelijke situatie. Mogelijk heeft de actie van Halsema nadelig effect op de wand voor de 102.000 vermoorde Joden, Sinti en Roma. Als de gemeente de zaak verliest, loopt het project opnieuw vertraging op.

Bodemprocedure
Bij de Raad van State aan de Haagse Kneuterdijk diende woensdag een bodemprocedure die omwonenden hebben aangespannen tegen de gemeente Amsterdam. Die is verantwoordelijk voor de besluitvormingsprocedure en het faciliteren van de komst van het project op het Weesperplantsoen. Het Nederlands Auschwitz Comité (NAC) is verantwoordelijk voor de realisatie en het beheer van het gedenkteken, dat in 2021 af moet zijn. Hoewel de omwonenden – in de zaal vertegenwoordigd door de Plantage-Weesperbuurtvereniging en Stichting De Groene Plantage – alleen de gemeente voor de Raad van State hebben gedaagd, sluit het Comité zich in deze en andere zaken bij de gemeente aan. De twee trekken gerechtelijk samen op.

Hollandsche Schouwburg genegeerd
Tijdens de zitting kwamen veel zaken langs die te maken hebben met de besluitvormingsprocedure. De omwonenden vinden onder andere dat ze onvoldoende betrokken werden in de besluitvorming. Ze verwijten de gemeente onbehoorlijk bestuur. Zo heeft toenmalig stadsdeelvoorzitter Boudewijn Oranje (D66) volgens hen op een informatieavond in het voorjaar van 2016 valse beloftes gedaan. Ook vinden ze het kwalijk dat het Amsterdamse college van burgemeester en wethouders, toen nog onder leiding van burgemeester Eberhard van der Laan (PvdA), in 2014 eigenhandig koos voor een monument in het Wertheimpark – zoals het NAC wilde. Na veel tumult werden alle plannen ingetrokken en moest de hele procedure opnieuw. In de keuze voor een plek werd de wens om het monument in de Hollandsche Schouwburg te realiseren genegeerd. In plaats daarvan werd gekozen voor het Weesperplantsoen. Ook wordt de gemeente nalatigheid en onverschilligheid verweten.

Uitlatingen Halsema
Toen woensdag gesproken werd over ‘het vertrouwensbeginsel in relatie met de gevolgde procedure’, kwam de rechter met de uitlatingen van Halsema op de proppen. “Volgens haar verdiende de besluitvormingsprocedure geen schoonheidsprijs,” zei de rechter, die verwees naar de uitlatingen van de burgemeester in NRC Handelsblad van mei vorig jaar. Zij riep toen tevergeefs op om ‘de ruzie’ over het project te beslechten, maar erkende ook dat de besluitvormingsprocedure niet goed verlopen is. “Onder Eberhard van der Laan [Halsema’s voorganger, red.] is er vaart gemaakt, met als gevolg dat niet alle procedures tot op de letter zijn gevolgd,” aldus de politica in de krant. Verderop in het stuk stelt ze dat ‘de procedures misschien suboptimaal zijn verlopen’ en dat er misschien betere plekken te verzinnen zijn.

‘Een verzuchting’, maar niet handig
“De huidige burgemeester heeft gezegd dat de procedure niet helemaal goed is doorlopen. Hoe kan de gemeente omwonenden nu nog tegemoet komen?” vroeg de bestuursrechter, waarop gemeenteadvocaat Daniëlle Roelands-Franssen de vraag eerst leek te ontwijken door te zeggen dat ‘de burgemeester daarmee heeft willen aangeven wat er fout is gegaan’. Na doorvragen van de rechter kwam er een ander antwoord over de uitlatingen van Halsema. “Het was een verzuchting en zij betreurt het, maar de beslissing is destijds juist genomen,” aldus Roelands-Franssen, doelend op het besluit van het toenmalige college om te gaan voor het Weesperplantsoen als plek. Wel gaf ze toe dat de uitspraak van Halsema niet handig is geweest. “Misschien had de gemeente achteraf een andere keuze kunnen maken.”

Geen dode hoeken
Ook werd uitgebreid ingegaan op het verwijt van de omwonenden dat toenmalig stadsdeelvoorzitter Oranje in 2016 mondeling zou hebben beloofd dat het monument geen dode hoeken zou krijgen, en ‘s avonds afgesloten zou worden. Voor een van de bewoners was dat destijds een opluchting, omdat hij en zijn vrouw er zeker van konden zijn dat er op en rond het gedenkteken straks geen junks zouden rondhangen. Nadat de gemeenteraad op 22 juni 2016 voor het monument op het Weesperplantsoen had gestemd, bleek dat het nieuwe ontwerp van architect Daniël Libeskind toch enkele dode hoeken bevatte waarin mensen zich eventueel kunnen ophouden. De bewoner voelde zich gepakt door de gemeente. Nog steeds is hij gepikeerd. In de mircofoon zei hij: “Zeg het dan niet toe!”

Vertrouwen is weg
De omwonenden gaven aan dat ze ooit een goede band hadden met de gemeente Amsterdam, maar dat die door de periode voorafgaand aan het gemeenteraadsbesluit van juni 2016, ernstig is verstoord. “Het vertrouwen is weg,” zei Petra Catz van de Plantage-Weesperbuurtvereniging. Nadat de rechter hierover navraag deed bij de gemeenteadvocaat, leek die de verantwoordelijkheid voor de communicatie naar de omwonenden af te schuiven op het Auschwitzcomité. De rechter: “U wijst naar het Comité, maar de gemeente zit er wél bij in. Ineens wordt de gemeente nu heel afstandelijk, terwijl er door de heer Oranje wel toezeggingen over het ontwerp zijn gedaan.” Gemeenteadvocaat stelde daarop dat als de gemeente wel had meegedacht over het ontwerp van de Namenwand, de omwonenden toch wel hadden geprocedeerd vanwege de vergunning.

Verkeer en bomen
Andere zaken waarover de omwonenden met de Raad van State spraken waren onder meer het verlenen van de omgevingsvergunning die de aanleg mogelijk maakt, de impact van het monument op de verkeerssituatie in de buurt, de zichtlijn en as van het monument – zo heeft ontwerper Libeskind zich volgens de omwonenden niet aan de vastgestelde zichtlijnen gehouden – en de verwachte bezoekersaantallen. Ook werd de bomenkap besproken. Daarover voelden de bewoners zich vorig jaar verrast, omdat volgens hen in de kapvergunning stond dat bomen zouden blijven staan.

Algemeen belang
De gemeente en het Auschwitzcomité voerden aan dat de bewoners met ‘te weinig’ zijn, omdat het politiek bestuurlijke draagvlak erg groot zou zijn. Het Rijk, gemeenten en andere overheden betalen immers miljoenen euro’s om het gedenkteken mogelijk te maken. Daarop stelden de omwonenden dat uit hun Wob-onderzoek is gebleken dat mogelijk 98 procent van het project door overheden wordt betaald. Ook is het voor hen een punt dat het NAC eigenlijk had moeten aanbesteden, en de gemeente had moeten toezien dat dat eerlijk gebeurde. De kritiek is dat het Comité te makkelijk heeft gekozen voor architect Libeskind, waardoor andere ontwerpers buiten spel gezet werden.

Vóór een monument
De omwonenden maakten aan het begin en aan het eind van de zitting duidelijk dat zij zeker niet tegen een monument zijn ter herinnering aan de Nederlandse slachtoffers van de Holocaust. “Niemand is tegen een monument. Het gaat over de vorm. Er is geen podium geschapen en de buurt is niet meegenomen. Achteraf gezien had het een veel beter monument kunnen zijn op een betere plek,” zei Roos Theus van Stichting De Groene Plantage. De gemeenteadvocaat bleef echter bij haar eerdere standpunt: “Hier is op goede gronden een vergunning verleend.”

Toch doorzetten
De Raad van State doet binnen zes weken uitspraak. Als het beroep gegrond wordt, moet bezien worden hoe het verder gaat. Dan hangt het er van af waar de Raad van State precies over gevallen is. Misschien zijn de bestuursrechters het eens met de buurt dat er niet zonder procedure afgeweken had mogen worden van het bestaande bestemmingplan. In dat geval wil de gemeente dat oplossen met een wijziging van het bestemmingsplan, zodat de namenwand er toch kan komen. Wel levert dat weer vertraging op. Het is nog onduidelijk om hoeveel extra tijd het zal gaan. De Raad van State is de hoogste rechtsprekende instantie die een uitspraak kan doen over een geschil tussen de burger en de overheid. 

Lees verder:
Halsema: ‘Stop die twisten over het Namenmonument’

De politica vindt de onenigheid en discussie over het gedenkteken ‘een verdrietige geschiedenis’. Volgens haar is het ‘pijnlijk dat er zo veel rumoer omheen is. Je zou het monument zo snel mogelijk willen onthullen, nu de laatste overlevenden er nog zijn’. 

Categorie:

Home » Nieuws » Uitspraken Halsema over besluitvorming Namenwand wreken zich bij Raad van State