Van de Kamp boos over ‘antisemitisch lied’ tijdens vlöggeln in Ootmarsum

Poaskearls, YouTube

In het Twentse stadje Ootmarsum worden sinds jaar en dag op Eerste en Tweede Paasdag liederen op straat gezongen met een ‘antisemitisch’ tekstdeel. Het stoort rabbijn Lody van de Kamp, zelf een kind van de streek, behoorlijk. In de lokale media doet hij daar nu kond van. Voor hem is de maat vol: bezoekers van de Paasrondgangen in Ootmarsum hoeven wat hem betreft niet meer te horen dat de ‘Joden met hun valse raad Jezus aan het kruis offerden’. Van de Kamp: “Ik kan niet begrijpen dat inwoners van Ootmarsum dit kunnen zingen, als ze de geschiedenis van hun eigen stad kennen.” Binnen Ootmarsum is naar het schijnt weinig enthousiasme om het ritueel aan te passen.

Zinsnede

Ieder jaar is het vlöggeln met Pasen in Ootmarsum. Op Eerste en Tweede Paasdag gaan dan acht zogeheten Poaskearls voor in een rondgang die zowel ‘s ochtends als ‘s middags plaatsvindt. In het bijzijn van vele stadgenoten en dagjesmensen wordt dan luidkeels het lied ‘Christus is opgestanden’ gezongen. Daarin komt de zinsnede ‘de Joden met hun valse raad Jezus aan het kruis offerden’ gezongen, verwijzend naar het eeuwenoude christelijke verwijt dat Jezus dankzij de Joden aan het kruis is genageld en gestorven. Het lied wordt ook verschillende malen herhaald.

Volgens rabbijn Lody van de Kamp kan dit lied anno 2022 niet meer, ook al heeft hij begrip voor het fenomeen vlöggeln. Juist in Ootmarsum zijn in de bange jaren ’40-’45 vier Joden geëxecuteerd, benadrukt hij in de regionale krant Tubantia. “Het is geen onschuldig vermaak”, zegt hij. “Zo zou je het kunnen bestempelen, wanneer antisemitische teksten als deze niet zo’n bizarre geschiedenis hadden. Het zijn dit soort woorden, die door de eeuwen heen uiteindelijk hebben geleid tot de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. We moeten niet bang zijn tradities onderuit te halen of met de kennis van nu aan te passen.”

Kramp

Een van de voorzangers van het vlöggeln schiet in een kramp zodra de verslaggever van Tubantia over de antisemitische zinssnede begint. “Daar zeg ik helemaal niets over. Je mag me duizend dingen vragen, maar hier zeg ik niets over. Daar hebben we veertig jaar geleden een hele discussie over gehad en toen is het tot in den treure besproken,” aldus oud-poaskearl Jan Veldboer van de Stichting tot bevordering en instandhouding van de Paasgebruiken in Ootmarsum. Hij doelt op eenzelfde discussie in 1967, toen een Joodse advocate de omstreden zinsnede ook aan de kaak stelde. ‘Joden’ werd er uitgehaald en vervangen door ‘mensen’, maar al na een jaartje was ‘Joden’ terug.

Of het dertig coupletten tellende Paaslied gaat veranderen, is de vraag, want het vlöggeln behoort inmiddels tot immaterieel Nederlands cultuurerfgoed. Ook zijn er commerciële belangen mee gemoeid: ieder jaar komen duizenden dagjesmensen en toeristen op de Paastochten in Ootmarsum af. De lokale middenstand vaart er wel bij. Mogelijk is er ook onder de bevolking weinig draagvlak om een traditie aan te passen. Ook in Denekamp vindt met Pasen een soortgelijk ritueel plaats. Niettemin blijft de geboren Enschedeër Van de Kamp bij zijn standpunt dat het lied veranderd moet worden en met de tijden zou moeten meegaan.


‘Eeuwenoude traditie’

Het vlöggeln is voor de rooms-katholieken in Ootmarsum een onderdeel van Pasen. De zondag begint met een rondgang rond de katholieke kerk door de acht Paoskearls, de Paascommissie, samen met de volwassen mannen. Bij de gang rondom de kerk, de Rondgang om de Wheme, worden de twee paasliederen gezongen. Later in de middag begint het daadwerkelijke vlöggeln. De bevolking en toeristen komen dan samen bij de ‘boaken’, het paasvuur op de Paaskamp, een weiland vlak buiten het stadje. Hier wordt gewacht op de Paoskearls. Rond vijf uur lopen de acht rond het vuur. Vervolgens geven ze elkaar een hand en lopen ze al zingend naar beneden, richting het centrum. Het hele ritueel wordt volgens de organisatie ‘een eeuwenoude traditie’ genoemd, maar de vroegste vermelding van dit gebeuren blijkt uit 1840 te stammen.

Katholieke dorpen

De Paoskearls zijn acht katholieke, vrijgezelle mannen uit Ootmarsum, die niet van plan zijn in de komende vier jaar te trouwen. Iemand is vier jaar Paoskearl. Ieder jaar worden de twee oudsten vervangen voor twee jonkies. Het vlöggeln is een initiatieritueel: acht jongeren nemen afscheid van hun jeugd en treden toe tot de mannenwereld. Tijdens een rondgang wordt de verbondenheid van de gemeenschap met de kerk benadrukt. Bij het vlöggeln lopen inwoners van Ootmarsum en andere aanwezigen met de Poaskearls in een sliert hand-in-hand door het stadje, dwars door huizen en cafés, naar het marktplein, waarbij afwisselend twee paasliederen, het omstreden Christus is opgestanden en andere Allelujah, den blijden toon, worden gezongen. Net als in andere delen van Oost-Nederland zijn er in Twente katholieke dorpen te vinden.


Lees ook:
Samenwerking Joodse organisaties Twente voorbij

Dit besluit heeft grote praktische en financiële gevolgen. De Nederlands Israëlitische Gemeente (NIG) Twente, eigenaar van de synagoge, heeft de samenwerking met Stichting Synagoge Enschede (StSE) beëindigd toen deze in de financiële problemen kwam. De stichting heeft nu al haar activiteiten gestaakt waardoor de sjoel jaarlijks zo’n 50.000 euro aan huur misloopt. Geld dat essentieel is voor het onderhoud van het gebouw. De gemeente Enschede stopte 3,5 miljoen euro in de renovatie van de befaamde synagoge.

Categorie:

Home » Nieuws » Van de Kamp boos over ‘antisemitisch lied’ tijdens vlöggeln in Ootmarsum