Experts: ‘Geen nieuwe functie SS-gevangenis kamp Vught’

Experts willen voorkomen dat de voormalige SS-strafgevangenis van concentratiekamp Vught wordt verbouwd tot gevangenis voor topcriminelen. Het gaat om de zogenoemde Bunkergevangenis van het complex. ‘Dit gebouw zou nooit meer een detentiefunctie moeten krijgen’, schrijven zeven experts in een brief aan demissionair minister Franc Weerwind (D66) voor Rechtsbescherming.

Het voormalige strafgevangenis, beter bekend als Rijksgebouw Unit 1, staat op het terrein van de penitentiaire inrichting Vught. Op dit moment is het gebouw in gebruik als vergaderruimte en opslagplaats.Behalve door een gevangenis en een Huis van Bewaring is Vught vooral bekend vanwege de aanwezigheid van een Extra beveiligde Inrichting (EBI). Hier zitten bekende Nederlandse topcriminelen, zoals Willem H., Ridouan T. en Dino S. opgesloten. In februari van dit jaar stemde een meerderheid van de Tweede Kamer voor de bouw van acht zwaar beveiligde cellen in Unit 1. Dat gebeurde na een amendement van PVV en VVD. Demissionair minister Weerwind ontraadde dit, maar doordat onder meer zijn eigen partij D66 voor stemde, werd het amendement toch aangenomen.

Blunder

Professor Rob van der Laarse, hoogleraar Erfgoed van de oorlog, is een van de zeven briefschrijvers, meldt Trouw. Van der Laarse noemt het plan ‘een enorme blunder’. “Het is alsof je Kamp Westerbork weer tot vluchtelingen- of detentiekamp zou ombouwen. Dat zou toch ook absurd zijn?” Ook mede-ondertekenaar Jeroen van den Eijnde, directeur van Nationaal Monument Kamp Vught, is verbaasd over het voorstel. “Een meerderheid van de Tweede Kamer moet hebben ingestemd vanuit onwetendheid.”

Vanuit concentratiekamp Vught zijn meer dan 12.000 Joden op transport gezet naar kamp Westerbork en vervolgens naar vernietigingskampen in Polen. Berucht zijn de zogenoemde Joodse kindertransporten. In juni 1943 werden tenminste 1296 kinderen uit Vught gedeporteerd naar vernietigingskamp Sobibor, veelal samen met hun moeder. In totaal zaten tussen januari 1943 en september 1944 meer dan 32.000 mannen, vrouwen en kinderen gevangen in Kamp Vught. Onder hen waren politieke gevangenen, verzetsstrijders en gijzelaars, maar ook Jehovah’s getuigen, Sinti en Roma, zwarthandelaren en criminelen.

Bunkerdrama 1944

Tijdens de oorlog fungeerde Unit 1 als strafgevangenis van de SS. Het complex telde 150 cellen. Veel mensen uit het verzet zaten hier opgesloten en brachten er hun laatste uren door. In een van die cellen speelde zich op 15 januari 1944 het zogenoemde Bunkerdrama af. Duitse bewakers sloten 74 vrouwelijke gevangenen ‘s nachts op in cel 115. Tien vrouwen overleefden de veertien uur durende opsluiting in die krappe ruimte niet. De nachtmerrie die de vrouwen doormaakte, lekte uit. Verzetskranten schreven erover en Nederlanders schreven protestbrieven aan de Duitse Sicherheitsdienst in Den Haag. Het Bunkerdrama wordt slechts een keer in de vijf jaar herdacht, omdat het gebouw op het terrein van de penitentiaire inrichting staat.

Hoogleraar Van der Laarse noemt het voormalige cellencomplex ‘een van Nederlands meest beladen plekken van het erfgoed van de Tweede Wereldoorlog’. Op het nabijgelegen executieterrein zijn 329 verzetsmensen omgebracht.

Rijksmonument

Ondanks de vervallen staat is het een Rijksmonument en maakt deel uit van het oorlogserfgoed. Als het gebouw een andere bestemming zou krijgen, moet de Rijksbouwmeester advies geven. Francesco Veenstra was duidelijk in zijn oordeel: ‘het realiseren van cellen in Unit 1 is niet gepast en/of gewenst vanuit moreel, emotioneel en historisch opzicht’. Waarom de minister en de Tweede Kamer dit advies niet hebben opgevolgd, is niet duidelijk.

Volgens een woordvoerder zal minister Weerwind op korte termijn reageren op de brief van de experts. De Tweede Kamer wordt nog voor de zomer geïnformeerd.