Anti-Israël-activisten kapen opening Holocaustmuseum

De opening van het Nationaal Holocaustmuseum (NHM) in Amsterdam is op zondag overschaduwd door luidruchtige anti-Israëldemonstraties. In de nabijheid van de Portugees-Israëlietische Synagoge (Snoge) en het NHM stonden anti-Israëlische en antisemitische demonstranten te roeptoeteren. Het lawaai was te horen tijdens de toespraken in de Snoge van onder meer koning Willem-Alexander en de Oostenrijkse bondspresident.

De activisten wilden niet dat de Israëlische president Yitzhak Herzog de opening van het nieuwe museum zou bijwonen. Ze zijn tegen zijn komst omdat ze tegen het optreden van Israël zijn na de aanslag op meer dan twaalfhonderd onschuldige Israëlische burgers, op 7 oktober vorig jaar. Terwijl Herzog in de Snoge sprak over het leed van de Sjoa, zijn eigen familiegeschiedenis – zijn vader was als militair van het Britse leger een van de bevrijders van Nederland – en de gegijzelden die in Gaza vast zitten, was het geluid tegen hem zowel binnen als op televisie te horen.

Opgefokt

De demonstranten mochten van burgemeester Femke Halsema (GroenLinks-PvdA) van Amsterdam op het Waterlooplein demonstreren, op zo’n tweehonderd meter afstand van de Snoge. Strijdbaar en opgefokt kwamen ze naar het plein, om vervolgens hard tekeer te gaan tegen de bijeenkomst, Herzog en de koning. Ook andere hoogwaardigheidsbekleders zoals de Oostenrijkse president Alexander van der Bellen en demissionair premier Mark Rutte (VVD) moesten het bij aankomst ontgelden.

Koning uitgejouwd

Alles werd vastgelegd door de aanwezige media en verslaggevers die bij de demonstratie waren gezet. Zowat gedurende de gehele ceremonie klonk het lawaai van de anti-Israël-demonstranten door in de Snoge. De koning vertrok na de ceremonie – die vol zat met toespraken, voordrachten, muziek en een videofilm – richting het NHM, waar hij werd opgewacht door een joelende menigte. Terwijl de AA door de Plantage Middenlaan reed, werd de koning uitgejouwd en weggefloten.

Lawaaiwedstrijd

Bij de ingang van het nieuwe museum werd de vorst opgewacht door Sjoa-overlevende Rudi Cortissos en zijn achterkleindochter. Terwijl die Willem-Alexander, conservator Annemiek Gringrold en directeur Emile Schrijver welkom heette, verstomde het lawaai van de demonstranten niet. Een handjevol pro-Israëlische activisten probeerde de anti-Israël-activisten te overstemmen, waardoor het leek alsof het een wedstrijd in hardroepen werd en het geluid alleen maar toenam.

Kalmte bewaard

De koning bleef zichtbaar kalm onder de situatie, evenals de andere aanwezigen. Cortissos zette een mezoeza op de deurpost van de ingang van het NHM, Daarmee zegende hij het gebouw in en vervolgens konden hij, zijn achterkleinkind, Willem-Alexander en de anderen naar binnen. Intussen waren de gemoederen op het Waterlooplein hoog opgelopen. Daar probeerden demonstranten door het cordon te breken. Een enkeling klom op een van de politiebusjes. Pas toen de Mobiele Eenheid er aan te pas kwam, werd de meute onder bedwang gebracht. Dertien mensen zijn aangehouden. De rest ging vrijuit.

Dat nooit meer

In hun toespraken stonden de hoogwaardigheidbekleders stil bij de Sjoa en de Nederlandse slachtoffers ervan. In de Tweede Wereldoorlog zijn meer dan 103.000 Joden uit Nederland vermoord om wie zij waren. Dat nooit meer, was de boodschap van Herzog, Van der Bellen en de Duitse voorzitter Manuela Schwezig van de Bondsraad. Zij was er in plaats van de Duitse bondspresident Frank-Walter Steinmeier. De toespraken waren in het Engels, Nederlands en Duits. Ook waren er liederen van weleer in het Duits te horen. Verzoening met de twee landen van de daders leek op deze herdenking zo centraal te staan.

Verhalen

De koning maakte volgens velen indruk met zijn toespraak. Het nieuwe museum maakt de verhalen van hen die destijds zijn vermoord tastbaar, zo zei hij. “Die verhalen moeten worden blijven verteld. Maar het Nationaal Holocaustmuseum vertelt ons meer dan verhalen. Dit museum laat ons zien hoe antisemitisme verwoestende gevolgen kan hebben. Daarom moeten wij ons rekenschap blijven geven van hoe het begon en hoe het van kwaad tot erger ging.”

Sobibor

Woorden doen ertoe en kunnen werken als een vlinder die uiteindelijk een orkaan veroorzaakt aan de andere kant van de oceaan, aldus Willem-Alexander. “Het is aan ons allemaal om te voorkomen dat antisemitisme leidt tot een orkaan die alles wat ons lief is omverblaast. Laten we nooit vergeten: Sobibor begon in het Vondelpark, met een bordje ‘Voor Joden verboden’. Er is geen excuus voor onwetendheid. Geen plaats voor relativering. Mitsen en maren zijn hier ongepast. Kennis van de Holocaust is niet facultatief.” Lees hier de hele toespraak in de Snoge van koning Willem-Alexander.

Analyse

Vrijwel direct nadat bekendgemaakt werd dat de Israëlische president naar Nederland zou komen voor de opening van het Holocaustmuseum, roerden anti-Israëlgroepen zich. Zij zien de komst van Herzog als een ‘beloning’ van Nederland aan Israël voor haar rol in de oorlog in Gaza. Dat Israël en de Sjoa onlosmakelijk aan elkaar verbonden zijn, en dat Herzog al ruim voor 7 oktober was uitgenodigd en er is voor de overlevenden van de Sjoa, doet voor hen niet ter zake. Ook GroenLinks-PvdA sloot zich daarbij aan. De partijcombinatie kwam met een pamflet tegen Herzog, wat verontwaardiging in Joods Nederland en daarbuiten opleverde.

Dat er demonstraties tegen Herzog zouden komen, was vooraf duidelijk. Het is dan aan de burgemeester van Amsterdam om daarvoor een vergunning af te geven en om een locatie aan te wijzen. De door Halsema uitgekozen plekken om te demonstreren zijn volgens experts zeer onhandig gekozen. Niet alleen liggen het Waterlooplein en de hoek Plantage Kerklaan-Plantage Middenlaan op steenworp afstand van de Snoge en het NHM, ook is het zo vergif innemen op wat er dan gebeurt. Wat velen vooraf vreesden gebeurde dan ook: de demonstranten kaapten en overschaduwden de opening.

Burgemeester Halsema had ook andere demonstratieplekken kunnen aanwijzen. Het Museumplein of de Dam zouden bijvoorbeeld veiliger zijn geweest. Op dat moment hadden de activisten hun mening kunnen uiten – ook media zouden daar naartoe zijn gekomen – en waren de ongemakkelijke momenten bij de Snoge en het NHM uitgebleven.

De koning bleef er desalniettemin rustig onder. Opvallend was de houding op tv van museumdirecteur Emile Schrijver, die duidelijk veel ongemak uitstraalde toen hij voor de ingang van het NHM stond. Hem valt niets te verwijten, de burgemeester echter wel.