Boekencensuur en ander ongemak – column David Barnouw
Wat verbindt Anne Frank, Mark Twain, Henry Miller, Ernest Hemingway, John Steinbeck en Kurt Vonnegut? Het zijn Joodse schrijvers die, met een heleboel andere schrijvers, voorkomen in Banned Books. The World’s Most Controversial Books, Past and Present. Dit boek met honderden boektitels en schrijvers, kwam op tijd uit voor de Banned Books Week, die in de USA jaarlijks ‘gevierd’ wordt aan het begin van het nieuwe schooljaar. Boekhandels hebben dan een aparte etalage met een keur van verbannen boeken en bijbehorende T-shirts zijn natuurlijk ook te koop.
Van de Decamerone tot het laatste boek van Ai Weiwei; boeken die aan censuur onderhevig waren of zijn. Dat kan censuur van staatswege zijn, of van verontwaardigde ouders, die vinden dat onwelgevallige boeken niet door hun kinderen gelezen mogen worden. Dat betekent een machtsstrijd in de lokale (school)bibliotheek, waar het bestuur te vaak zwicht voor drammende ouders. Zo is ‘Het Achterhuis’ verschillende malen op verschillende plaatsen uit bibliotheken verwijderd: ‘te depressief’, ‘brutaal tegen haar ouders’ of ‘ontluikende seksualiteit’ waren de beweegredenen.
De laatste jaren is het in de USA weer bergafwaarts gegaan met geconcentreerde acties van Republikeinse kant om honderden onwelgevallige boeken te laten verwijderen uit schoolbibliotheken onder het mom van: ‘Ik bepaal toch zelf wat mijn kind mag lezen.’ Maar we kunnen ook naar Nederland kijken. Daar stopte onlangs uitgeverij Meulenhof met het uitgeven van de Winnetou-boeken van Karl May. Dit was hun verklaring:
‘We hebben vandaag besloten om de verzending van de titels stop te zetten en ze uit onze collectie te halen. Wij danken u voor uw kritiek. Uw feedback heeft ons duidelijk gemaakt dat we de gevoelens van mensen kwetsen met de Winnetou-titels. Dat is nooit onze bedoeling geweest en het is ook niet verenigbaar met onze waarden. Daar bieden we onze oprechte excuses voor aan’.
Mijn jeugdheld verbannen! Winnetou die samen met Old Shatterhand veel avonturen beleeft in de Verenigde Staten van de negentiende eeuw. Zijn ze helemaal gek geworden bij Meulenhof? Als er geen vraag meer naar was, lijkt het me duidelijk dat een uitgeverij stopt met herdrukken, maar om ‘gekwetste’ mensen direct hun zin te geven, lijkt me onzin. In Duitsland, de geboorteplaats van Karl May, werd tenminste nog een stevige discussie gevoerd over ‘culturele toe-eigening’, maar daar hield de uitgever zijn rug recht. Dus wil je nog van Winnetou genieten, spoedt je naar Duitsland (of naar internet).
Het bracht mij wel aan het denken, want hele woke activisten zouden zich ook op de heilige schrift kunnen focussen, om deze vervolgens in het verdomhoekje te zetten. Reden genoeg, zou je zeggen. Om met deel 2 te beginnen; daar wordt een 30+ profeet op het heetst van de dag door de straten van Jerusalem gejaagd. Bovendien moet hij zelf het loodzware kruis dragen, waaraan hij later komt te hangen, met spijkers door zijn ledematen geslagen. En dan laat ik die doornenkroon maar terzijde. Kan het nog gruwelijker; moeten gevoelige types dat lezen? Gelukkig komt alles goed, hij staat op uit zijn graf en hemelvaart, maar het kwaad is natuurlijk al geschied.
Over deel 1 zal ik kort zijn, want daar wordt op grote schaal gemoord en overspel gepleegd (voor de niet-Bijbelvasten onder mijn lezers: trefwoorden invoeren op bijbel.opurk.nl en je gelooft je ogen niet). Toch ben ik niet voor het afschaffen of het in de ban doen van de heilige schrift; het heeft ook geen enkele zin, want er zijn veel te veel exemplaren van in omloop.
Censuur: nee, maar sommige boek zouden niet hoeven te verschijnen. Neem nu Honey Cakes & Latkes. Recipes From the Old World by the Auschwitz-Birkenau Survivors, uitgegeven door de Auschwitz-Birkenau Memorial Foundation. Zullen we het maar op slechte smaak houden?
Lees ook:
Retour Leipzig – column David Barnouw
‘In Leipzig zou ik afgelopen maandag spreken voor ‘Lehrer und Lehrerinnen’ of ‘Lehrer:Innen of Lehrer*Innen’ of ‘LehrerInnen’. Ik heb begrepen dat het eerste absoluut taboe is (zoiets als vroeger in de trein: ‘dames & heren’) en ik geloof dat het laatste (met een subtiele kapitale ‘I’) het meest inclusief is. Ik zou daar praten omdat de zondag ervoor de geboortedag van Anne Frank was en zij ook in Duitsland als mooi symbool in de strijd tegen het antisemitisme gebruikt wordt…’
Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.
