Barnouw sceptisch over ’75 jaar bevrijding en herdenking’, waarschuwt voor commercialisering

Historicus en Jonet-columnist David Barnouw heeft kritiek op ’75 jaar bevrijding en herdenking’. Het terugblikken op en vieren van het einde van de Tweede Wereldoorlog duurt in totaal veertien maanden. Maar er zijn eigenlijk twee hoogtepunten, aldus Barnouw, die jarenlang verbonden was aan het NIOD en specialist is in het thema Anne Frank. “De vierde mei is herdenken en de vijfde mei is bevrijding, maar ja, de vieringen van de vijfde mei gaan erg lijken op quatorze juillet in Frankrijk.” De Franse vieren op 14 juli altijd feest, maar voelen vaak niets meer hij de aanleiding voor dat feest – de bestorming van de Bastielle – meent Barnouw.

Een wit publiek
Barnouw vind het prima dat er op vijf mei gratis festivals zijn waar wordt stilgestaan bij de bevrijding. Hier komen al sinds eind jaren negentig veel jongeren op af. “Daar is ook meer kleur dan op de Dam, want op de Dam is het publiek vooral wit,” aldus de deskundige, die zijn uitspraken deed in het programma ‘Hallo 2020’ op Radio 1. Hij stelt dat de Tweede Wereldoorlog vooral ‘een witte oorlog’ was en dat het daarom moeilijk is om Nederlanders met een migratieachtergrond te betrekken bij de herdenkingen en feesten. Een uitzondering vormt het Marokkaanse regiment van het Franse leger, waarvan de manschappen omkwamen in het Kanaal. Een aantal lichamen spoelden aan in Zeeland, waar ze werden begraven.

Kritiekloze interviews
Verder constateert Barnouw dat er de laatste jaren erg veel aandacht is voor individuele verhalen uit de oorlog, omdat de mensen die de bange jaren ’40-’45 hebben meegemaakt dat over tien jaar niet meer kunnen navertellen. “De interviews zijn vaak kritiekloos,” aldus de onderzoeker, die stelt dat jongere journalisten kwalitatief minder goede interviews over de Tweede Wereldoorlog kunnen afnemen omdat zij het zelf niet hebben meegemaakt. “In tegenstelling tot de journalisten uit de jaren zestig.” Barnouw: “Mensen kunnen klakkeloos dingen vertellen en iemand vraagt niet door. Het is natuurlijk ook heel moeilijk om tachtigplussers kritisch te benaderen.” Personen die over hun herinneringen praten, kun je ook kritisch tegenspreken, stelt hij.

Klakkeloos doordenderen
Eind januari is er een Holocaust Memorial-week, die wordt gehouden rond de 75ste verjaardag van de bevrijding van vernietigingskamp Auschwitz. “Vroeger was het één dag, nu is dat een week geworden en over tien jaar is het twee weken,” aldus Barnouw. Interviewer Frits Spits vroeg hem naar het rondreizende monument van kunstenaar Daan Rozengaarde. “Dat is een project van 104 lichtsteentjes. Gemeenten worden opgeroepen dat aan te nemen. Per object moeten ze tweeduizend euro neerleggen en ook moeten ze nog eens zorgen voor beveiliging.” Vindt hij de herdenkingen allemaal onzin? Barnouw: “Ik zet bij al dat soort dingen vraagtekens om te voorkomen dat het klakkeloos door blijft denderen.”

Vercommercialisering
Barnouw wijst op historische onjuistheden, zoals de herdenking van de slag om de Westerschelde in Terneuzen die op de onjuiste datum is gevierd en de vercommercialisering van de oorlog die plaatsvond bij de bijeenkomst Wings of Freedom in Ede, in de zomer van vorig jaar. “Ik vindt het allemaal te massaal.” Wat hem betreft wordt het herdenken te massaal, zoals het oplezen van de 104.000 namen van Joden, Sinti en Roma die werden vermoord in de oorlog. Op meerdere plekken bespeurt hij vercommercialisering. “Voor de provincie Gelderland zijn de Tweede Wereldoorlog en Market Garden een onderdeel van de vraag: hoeveel toeristen kunnen wij naar Gelderland halen.”

Taboe
Kritisch zijn rond de Tweede Wereldoorlog is in Nederland een taboe. “Als iemand zich bij de gemeente meldt en een monument over de Tweede Wereldoorlog wil oprichten, dan is het voor zo’n gemeentebestuur heel moeilijk om te zeggen: we hebben er al twintig,” aldus Barnouw, doelend op de vele monumenten over de periode 1940-1945 die momenteel worden opgericht. Hij heeft meer waardering voor kleine, particuliere initiatieven. “Dat is beter dan dat er meer klassen gedwongen worden om naar een monument te gaan.” Wat Barnouw betreft moet er ook gesproken worden over het onderwerp Tweede Wereldoorlog. “Het is een grote opgave, omdat er steeds meer Nederlanders bij komen waarbij hun grootouders die die oorlog niet hebben meegemaakt.”

Beluister het hele interview met David Barnouw via deze link.

Lees ook:
De rafelige openingen van 75 jaar Bevrijding – column David Barnouw
De 75-jarige herdenking van de bevrijding van Nederland ging al net zo rafelig als 75 jaar geleden. Het was bijzonder dat de Slag om de Schelde (Westerschelde is beter) op 31 augustus centraal stond bij de opening van de herdenkingen. Wellicht was dat bedoeld om het monopolie van de Market Garden-herdenkingen te doorbreken, die vanaf 17 september zouden beginnen…