De ‘dat-komt-er-nou-van’ – column Natasha Gerson

Een stel tieners gaat met hun Chabad-clubje naar Oxford Street in Londen, komt zingend de bus uit en…

We hebben allemaal het filmpje kunnen zien van de uni-culturele horde die zich spugend en bonkend op de bus stortte, waar de kinderen al snel in waren gevlucht. In de Britse reacties ben ik het gewend: het victim-blaming-by-proxy. In Nederland is het relatief nieuw. Terwijl de anti-zionisten er altijd als de kippen bij zijn om te verklaren dat Israël-kritiek geen antisemitisme is, hoeven ze zich er omgekeerd helemaal niet van te onthouden om Israël er zélf direct bij te slepen. Dit vanuit de veilige niche van gevolgtrekker op afstand en via een pseudo-betreurend ‘dat-komt-er-nou-van’.

Neem bedrijfseconoom en interim-bestuurder Bert Vester op Twitter: ‘Tja, de effecten van het Israëlische actieve apartheid beleid komt nu toch dichterbij’ (sic waar van toepassing) WTF? Dus je vindt dat een stel tieners in Londen dat op straat een liedje zingt best bespuugd mag worden… als protest tegen Israël? Antwoord: ‘Even een what about-isme! Aan de andere kant worden Palestijnse kinderen door Israëlische soldaten vermoordt wat wil je nu! Ik schrijf dus dat het Israëlische apartheid beleid dichterbij gaat komen! Dus worden effecten ook in het Westen zichtbaar!’ Alleen aan de uitroeptekens kun je zien dat de man niet helemaal bij zijn gezond is of anders de wijn al om drie uur in de middag had ontkurkt, maar hij schrijft het toch maar, gêneloos, en niet als ‘Bert1234’.

Van Groot-Brittannië ben je gewend dat islamitische Jodenhaat is ingebed in een dikke antisemitische funguslaag, van oud-links en arbeideristisch tot conservatief en snobberig; allemaal met eigen belangen en vanuit de eigen kring naar anderen toe. Maar in Nederland is het relatief nieuw dat dat zo hartstochtelijk en openlijk geuit wordt. In het kader van de grote nivellering is het dan bijna weer een opluchting dat Erica Meiland’s Stürmerpraat over Joodse vrouwen en de kosjere keuken ondergesneeuwd blijft onder de rest van de fobische praat die tot sponsorverlies en ophef leiden, want ik houd nooit zo van antisemitisme als lakmoesproef. Maar ook haar gedrag en uitlatingen zijn een teken aan de wand.

Er valt uit dit soort incidenten lering te trekken, mits je de immense verschillen in ogenschouw neemt. Dus eerst de disclaimer: Groot-Brittannië is nog steeds een echte klassemaatschappij, en zal dat ook altijd en onverhuld blijven. Dus klasse speelt altijd en overal in mee. Het land heeft nog iets dat Nederland sedert de Sjoa niet meer heeft: een Joodse werkende klasse. En de Britten hebben daarentegen altijd al iets wat in Nederland nu pas ontstaat: een islamitisch volksdeel in de wat bemiddeldere, dus ook politiek invloedrijkere middenklasse. Wij hebben  één ding wel dat de Britten niet hebben en dat is een omvangrijk islamitisch volksdeel dat van oudsher, zélf, al een eigen geschiedenis, en betrekkingen, met Joden heeft; namelijk de Marokkanen.  Groot-Brittannië heeft, als voormalig mandaathouder in Palestina, ook een heel andere relatie tot Israël dan Nederland, culminerend in schuldgevoelens die bij ons überhaupt vreemd zijn.

Tot dusver de verschillen.

Maar de verhardende situatie is voor Joden in Engeland, vooral in Londen, ook tekenend voor die in Nederland. Dingen als straatrace-achtige dreigingen onder Palestijns vlaggewapper en khaibar, khaibar-gedoe zijn ook voor Londen en zéker centraal Londen nieuw. Geweld tegen willekeurige kinderen ook. Virulant antisemitisme is dat niet, maar dat is altijd al onderdeel geweest van een vrij gelijkwaardig, algemener tribalisme. En Engeland is een land van stammen.

De islamitische aanslagen op Joden, in Frankrijk en België, waren antisemitische aanvallen vanuit het extremistisch sektarisme van Al Qaida en Islamtische Staat (IS). Of het komt door het fijnmazige electronische raster van surveillance dat over Nederland heenligt of we dat bespaard gebleven zijn of doordat Nederland voor elke extremist altijd twee naaiballen klaarstaan om hem erbij te lappen weten we niet. Maar nu is post-Brexit Engeland weer eens een herinnering aan hoe het allemaal precies werkt. Op school wordt altijd verteld hoe dat in het verleden ging. ‘De Joden werden zondebok van de economische malaise’, is de vaste zin die daarbij hoort, maar wat is het proces? Een regering is zwak, raakt stuurloos door opstapelende problemen, wordt gewantrouwd. Het economische uitzicht is duister, de media versterkt louter nog larie, echoot borrelpraat.

Waar oneerlijkheid structureel is, wordt tweedeling universeel en dan geldt dat binnen de kortste keren voor alles. Joden zullen daarbij altijd de sjaak zijn, omdat benadeelden, bitteren, getroffenen, dommen en gewelddadigen makkelijk richting Joden te deflecteren. Het belang ligt bij diegenen die vanuit de zijlijn zeggen wat enorm vervelend nou, maar dat komt er nou van. En er is altijd wel een ‘er’ om naar te verwijzen.

Lees ook:
Donatieharker’s brief – column Natasha Gerson
‘Alle aandacht is goede aandacht’, was altijd een adagium voor kunstenaars. Je kon er bijvoorbeeld een schrijver mee troosten bij een slechte recensie: ‘Ah joh, die recensent is zo’n kwal, zoveel mensen hebben zo’n hekel aan die man, als hij het niks vindt rénnen ze ervoor naar de boekwinkel, alle aandacht is goede aandacht’. Maar, vooral sinds de coronacrisis is een semi-nieuw creatuur aan het firmament verschenen die bij álle aandacht gebaat is: De Donatieharker. 

Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.