‘Van Abbemuseum schoffeert Joodse erven van mogelijke roofkunst’

Het Van Abbemuseum wil toch een onderzoek naar de herkomst van een schilderij van Jan Sluijters dat in de bange jaren ’40-’45 waarschijnlijk is gestolen van een Joodse familie. Eerder zou de museumdirectie toezeggingen hebben gedaan aan erfgenaam Maurits van Son jr., die speciaal vanuit Zwitserland naar Eindhoven was gereisd om over het werk te praten. Het gaat om het doek ‘Lezende vrouw’ dat momenteel in het museumdepot ligt en waarvan de Joodse erven vorig jaar een verzoek om teruggave hebben gedaan. De familie is gepikeerd omdat eerdere afspraken nu niet worden nagekomen.

Teleurgesteld
Na afloop van het gesprek in oktober kwamen de museumdirectie en de familie met een gezamenlijke verklaring. Op basis van een prettig gesprek rekenden ze op een bevredigende oplossing voor beide partijen. Wel was onduidelijk hoe die vervolgstappen eruit zouden gaan zien. Nu blijkt van de harmonie tussen beide partijen geen sprake meer te zijn, zo meldt het Eindhovens Dagblad. De Joodse familie voelt zich geschoffeerd door de opstelling van het museum. Die laatste wil namelijk toch een formeel onderzoek aangaan en dat is een traject van jaren. De familie is verontwaardigd en teleurgesteld.

Er komt een nieuw onderzoek via de restitutiecommissie waaruit moet blijken of het schilderij geroofd is van de familie Van Son. Volgens Andre Boers van het Centrum voor Onderzoek naar de Geschiedenis der Nederlandse Joden in Jeruzalem, die optreedt namens de familie, is dat nooit afgesproken. Hij zegt dat de museumdirectie instemde met een professioneel onderzoek in opdracht van de familie. Op die manier kon er sneller een eindoordeel worden geveld, onder meer rekening houdend met de hoge leeftijd van Van Son jr.

Volgens Boers is niet de museumdirectie, maar de gemeente Eindhoven de boosdoener. Die is officieel eigenaar van het schilderij en zou een snelle oplossing dwarsbomen of op zijn minst voor de formele weg willen gaan. Maar de gemeente stelt tegen de krant dat dat onjuist is en dat het samen optrekt met het museum. Broers vindt dat kwalijk, omdat er in oktober andere afspraken zijn gemaakt en de gemeenteraad daardoor niet alle feiten krijgt die nodig zijn. De museumdirectie wil juist voort maken en heeft de minister gevraagd extra geld vrij te maken voor een (sneller) onderzoek.

Lippman Rosenthal & Co.
Kunstenaar Jan Sluijters vervaardigde ‘Lezende vrouw’ in 1911 en op een gegeven moment eigendom werd van het Joodse paar Maurits van Son sr. en Caroline Fortuin. Zij waren fanatieke kunstverzamelaars en moesten hun collectie in mei 1940 achterlaten toen ze met hun vijf kinderen halsoverkop vluchtten naar Groot-Brittannië. Twee jaar later werden hun villa in Hilversum en de kunstverzameling geconfiskeerd door de Duitse roofbank Lippman Rosenthal & Co., waarna de kunst verdween. Na de bevrijding keer de de familie terug en trof die de woning leeg aan.

Het doek van Sluijters kwam via schimmige wegen bij een Amsterdamse kunstenaar terecht, waar directeur Eddy de Wilde van het Van Abbemuseum het in 1951 voor zeshonderd gulden op de kop tikte. Sindsdien is het eigendom van de gemeente Eindhoven en is het onderdeel van de museumcollectie. Bij een inventarisatie rond 2011 bleek dat er rond de herkomstgeschiedenis van het schilderij een gat zat in de oorlogsjaren en daarna. Dit gaf te denken. Begin 2018 benaderde museumdirecteur Charles Esche de enige nog levende zoon van het paar over het werk en raadde die hem aan om naar de Restitutiecommissie te stappen.

Lees meer:
Mogelijk nieuwe roofkunst in Van Abbemuseum
Na de controverse rond een schilderij Kandinsky dat in de jaren ’40-’45 van Joodse eigenaren werd geroofd en uiteindelijk in het Van Abbemuseum terecht kwam, is er nu waarschijnlijk een nieuwe zaak rond roofkunst in het Eindhovense museum. Het gaat om het doek ‘Lezende vrouw’ van Jan Sluijters dat momenteel in het museumdepot ligt en waarvan de Joodse erven vorig jaar een verzoek om teruggave hebben gedaan. Een van de erfgenamen woont in Zwitserland en is onlangs naar de Lichtstad gereisd om het werk te bekijken.