‘De Hillel Codex, bijna een soort Joodse Da Vinci Code – boekrecensie
‘De Hillel Codex’ van auteur Emile Schrijver – tevens directeur van het Joods Cultureel Kwartier – is een spannend boek dat leest als een soort Joodse Da Vinci Code, schrijft recensent Dick Hage. Autobiografisch is het waarschijnlijk ook wel: ‘Wat je je ook afvraagt bij het lezen van dit boek is in hoeverre het autobiografisch is. Max’ zijn minutieus beschreven kleding, zijn liefde voor jazzmuziek en de dure racefietsen.’
De hoofdpersoon in het boek is de jonge Amsterdamse freelance historisch onderzoeker Max Blitz. We volgen Max op zijn speurtocht naar een tweetal manuscripten. Die twee zijn als enige overgebleven uit de Hillel Codex, de verzamelnaam voor de vierentwintig heilige boeken van de Tanach, die in plusminus 600 na de gemeenschappelijke jaartelling door Hillel ben Moses Hillel met de hand geschreven werden. Zijn handschrift bestond uit grote, prachtige letters en diende als voorbeeld voor vele later (over)geschreven Bijbelteksten.
Op zoek naar die overgebleven fragmenten reist Max naar diverse plekken in de wereld. Het verhaal speelt zich af, veelal in orthodox-Joodse kringen, zoals in Amsterdam, New York, Londen, Milaan en Oostenrijk. En eindigt tenslotte in Jeruzalem. Ook de tegenspeler van Max is freelance onderzoeker. Zij is een Italiaanse, Isabella Rietti geheten. Max heeft haar bij een etentje van onderzoekers onder elkaar ontmoet. Ze is vijftien jaar ouder dan hij en hoe de relatie tussen Max en Isabella zich ontwikkelt loopt als een rode draad door het boek. Verliefdheid, concurrentiestrijd, samenspannen en romantiek, het wordt letterlijk in geuren, kleuren en lichamelijke details beschreven.
De tweede hoofdpersoon in het boek is een schatrijke katholieke Oostenrijker, Herbert Amann geheten, het schoolvoorbeeld van een antisemiet. Hij is actief lid van een loge van neonazi’s en verzamelt deutsches Ahnenerbe, voorwerpen waarin kunstenaars in de zeventiende en achttiende eeuw de in hun ogen Joodse hebzucht en samenzweringen hebben vastgelegd. Amann (lijkt trouwens wel op Haman) is de opdrachtgever van Max en betaalt hem 100.000 euro om uit te zoeken waar die laatste stukjes van de Hillel Codex gebleven zijn.
Het verhaal is in een soort van dagboekvorm geschreven zodat je dan weer vanuit het perspectief van Max Blitz kijkt naar wat hij in Joods-orthodoxe kringen meemaakt en dan weer vanuit de antisemiet Herbert Amann kijkt. Onder meer zie je hoe hij een gruwelijke hekel heeft aan alles wat het Jodendom in zijn ogen vertegenwoordigt. Maar toch wil hij coûte que coûte deze laatste stukjes van een antieke bijbel aan zijn verzameling toevoegen.
Ook voor de niet-Joodse lezer leest het boek lekker weg. Joodse gewoontes en uitdrukkingen worden door de schrijver soepel en onopvallend tussen de regels door toegankelijk gemaakt. Als voorbeeld dit citaat: ‘Hij gebruikte bij vrome mensen als Gideon altijd bewust de Hebreeuwse terminologie … om te laten zien dat hij wist hoe het hoorde. Dus zei hij Tanach in plaats van Bijbel of Oude Testament.’ Of nog een voorbeeld: ‘… dus al voor de verwoesting van de tempel in 70 na de gewone jaartelling-‘ “Jij mag wel Christus zeggen, hoor”.’
Wat in de roman van Emile Schrijver wordt beschreven berust deels op werkelijke feiten. In de krant las ik onlangs dat de wereldberoemde kleitablet Gilgamesj weer terug is in Irak. Geplunderd, met een vals certificaat diverse keren doorverkocht en uiteindelijk in handen gekomen van een christelijk fundamentalistische familie in Washington DC. De Vaandeldrager van Rembrandt, zag ik op tv, komt uit de particuliere collectie van de familie Rothschild en is voor 175 miljoen aan Nederland verkocht. Als je in de Hillel-codex leest over liquidaties, omkoperij, dreigbrieven en in elkaar geslagen worden, dan weet je dat die wereld van verzamelaars, handelaren en oplichters dus echt bestaat. Maar wat in het verhaal is echt, en wat is fictie?
Zelf heb ik niet zo lang geleden De geheime oorsprong’ van Ton Vanderlaken gelezen. In dat boek onderzoekt een Franse verzamelaar samen met een Italiaanse journaliste waarom een nauwkeuriger paradijsverhaal uit de oudste Bijbels verdween. Ze maken een spannende tocht over drie continenten om een vergeten code te kunnen ontcijferen. Een geheime (katholieke) organisatie blijkt de echte afkomst van de vrouw en de werkelijke menselijke oorsprong al eeuwen verborgen te houden.
Gaat er soms een nieuw genre ontstaan: de historische fictie in thrillervorm? Ook de boekdrukkunst is tegelijkertijd op twee verschillende plekken uitgevonden, zo leerden wij op school. Grappig is dat ergens in De Hillel Codex iemand, aan wie Max Blitz het verhaal van zijn speurtocht vertelt, wordt reageerd met de woorden: ‘Het lijkt wel een detectiveverhaal, bijna een soort Joodse Da Vinci Code. Als het je lukt om dat boek te vinden, moet je er een roman aan wijden. Die wordt zeker meteen verfilmd’. En inderdaad wordt in een advertentie van de uitgever – in het tijdschrift Joods Nu – de auteur Emile Schrijver gepositioneerd als de Nederlandse Dan Brown. In een interview met de auteur las ik dat hij er wel tien jaar over heeft gedaan om dit boek te schrijven. Zal er dan nog wel een vervolgroman komen? vraag je je af.
Wat je je ook afvraagt bij het lezen van dit boek is in hoeverre het autobiografisch is. Max’ zijn minutieus beschreven kleding, zijn liefde voor jazzmuziek en de dure racefietsen. Er wordt ook heel wat gedronken in het boek; soorten whisky worden in detail beschreven. De hoofdpersoon wordt een misogyn wezen genoemd. En vooral bij de beschrijving van het lezingencircuit door Max Blitz krijg je de indruk dat het geen fictie is, maar dat het de werkelijkheid van de schrijver weergeeft. Wellicht dat dat lezingencircuit het thema van de volgende ‘literaire thriller’ wordt. Want zo wordt ‘De Hillel Codex’ op de omslag van het boek aangeprezen. Literair? Ik vraag het mij af. Het is een verhaal zonder diepzinnige zinnetjes waarover je lang moet doordenken, maar een thriller is het zeker!
Heb je nog een boekenbon? Houd je van puzzelen, gamen, escaperooms, whisky, jazz? Kom je in Amsterdam regelmatig in café De Jaren, Eik & Linde, in restaurant de Kas? Neem je hartmedicijnen? Houd je van het feest der herkenning? Lees dan dit boek als je het niet al uit hebt. Je zult er geen spijt van krijgen.
Titel: De Hillel Codex
Auteur: Emile Schrijver
Uitgeverij: Prometheus
ISBN: 978 90 446 4930 7
Prijs: 22,50 euro
