De Stille Kracht – column Femmetje de Wind
Er is een onderstroom die niet altijd voelbaar of meteen merkbaar is, een stille kracht. Dat stelt Femmetje de Wind in haar column. Ook de Israëlische premier Benjamin Netanyahu is zich daar onvoldoende bewust van. ‘Je verplaatsen in een ander, het perspectief innemen van de vijand is het enige wat hoop biedt in deze donkere tijden. Laat de literatuur daar nu een goede aanzet toe bieden’.
Toen Hamas op 7 oktober een gruwelijke aanslag pleegde in Israël, wilde de wereld het meteen over ‘context’ hebben. Je moest het grote plaatje zien om te begrijpen hoe deze pogrom kon plaatsvinden. Ik kon alleen maar rouwen. Nu Israël Gaza bombardeert, wil niemand het meer over de context hebben. Ik voel vooral onbegrip. Wie heeft het nog over de gegijzelden? Het is oorverdovend stil.
Dat er mensen op de wereld zijn die andere mensen haten puur om wie ze zijn is moeilijk voor te stellen. Maar het is de dagelijkse realiteit waar Joden al eeuwen mee te maken hebben. Antisemitisme is de stille haat die overal rondwaart, maar die vaak alleen voelbaar is voor Joden.
Couperus
Honderd jaar geleden stierf mijn lievelingsschrijver Couperus. Daarom was 2023 het Couperusjaar. Zijn werk is nog steeds relevant, zoals blijkt uit bijvoorbeeld zijn roman De Stille Kracht. In kort bestek:
De Nederlandse resident Otto die op Java gestationeerd is, denkt de touwtjes in handen te hebben. Met zijn rationele overtuigingen en militaire overredingskracht meent hij de werkelijkheid te beheersen. Gaandeweg ontdekt hij echter dat hij ‘iets’ mist. Hij kan zijn vinger er maar niet op leggen wat dat iets is: er gebeuren vreemde dingen. Wat hij mist is de finesse en de complexiteit van ‘het stille’ in de mens te zien. Hij voelt dat niet goed aan omdat hij teveel koerst op wat hij weet en geen oog heeft voor de onderstroom in de samenleving.
Het ontbreekt de moderne wereldleiders tegenwoordig steeds vaker aan deze kwaliteit. Bij het herlezen van De Stille Kracht moest ik denken aan Netanyahu als een moderne Otto. Ook hij zet brute kracht in om te bereiken wat hij wil: vrede. Maar is dat wel de manier? In zijn stuk Our Three Prerequisites for Peace (26 december) zegt hij vrede te willen bereiken door Hamas te vernietigen, Gaza te demilitariseren en de Palestijnse gemeenschap te de-radicaliseren.
Deze drie vereisten zijn vanuit zijn perspectief goed te begrijpen, maar wat hij mogelijk mist is dat je vrede maar tijdelijk kunt afdwingen met kracht. De stille ondergrondse kracht zal altijd weer komen bovendrijven. En die stille kracht is in dit geval niet alleen de onvrede en haat die er leeft bij de Palestijnen, het is ook de onvrede van de Israëlische bevolking die Netanyahu’s egocentrisme niet meer accepteert. Maar Netanyahu hoort het niet.
Luisteren
Toen ik afgelopen maand bij Wilfred Genee te gast was in zijn BNR-programma The Friday move, vroeg hij me wat dan wel de weg naar vrede was. Hij overviel me met die vraag. Later dacht ik: we moeten beter leren luisteren naar elkaar. De wereld moet zowel luisteren naar de angst van de Joden en Israëliërs om weer een massaslachting mee te moeten maken, als naar de angst van de Palestijnen die zich ontheemd voelen in hun land.
Je verplaatsen in een ander, het perspectief innemen van de vijand is het enige wat hoop biedt in deze donkere tijden. Laat de literatuur daar nu een goede aanzet toe bieden. Lezen maakt ons meer mens, het leert ons met empathie naar het standpunt van de ander te kijken.
Laten we hopen dat de stille krachten in onze samenleving beter gehoord worden door onze leiders. Maar om te beginnen moeten we daarvoor beter naar elkaar luisteren. Daarom wens ik iedereen voor dit nieuwe jaar naast de langverwachte vrede ook veel boeken toe. Couperus kun je eveneens in 2024 heel goed lezen, hij is na honderd jaar nog steeds een stille kracht.
Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.
