‘Eddo Verdoner wacht zware taak als antisemitisme-coördinator’ – analyse

Voorzitter Eddo Verdoner van het Centraal Joods Overleg (CJO, de parapluorganisatie van Joods Nederland) wordt de eerste Nederlandse antisemitisme-coördinator. Hij moet de minister van Justitie en Veiligheid vanaf 1 april ‘gevraagd en ongevraagd adviseren’ over de aanpak van discriminatie, bedreiging en intimidatie van de Joodse gemeenschap. Hij zal ook een signalerende functie hebben in ontwikkelingen die opkomen op het terrein van antisemitisme. Officieel heet Verdoner straks de Nationale Coördinator Antisemitisme Bestrijding (NCAB) en wordt voor twaalf maanden aangesteld, waarna zijn werk wordt geëvalueerd. Hem wacht een zware taak om het bureau op te zetten, maar ook zichtbaar te blijven en het draagvlak vast te houden.

Ketenaanpak
Het ministerie van Justitie en Veiligheid maakte het nieuws vrijdag aan het einde van de middag bekend. ‘De NCAB zal als onafhankelijk adviseur de minister direct adviseren over de strafrechtelijke aanpak van antisemitisme, beveiliging en het versterken van de samenwerking tussen partijen – zoals gemeenten, politie, Openbaar Ministerie en de NCTV – die een rol hebben in de bestrijding van antisemitisme, heet het. Verdoner zal de schakel worden tussen alle partijen zodat er een brede, ketenaanpak kan ontstaan voor een blijvende aanpak.

Contacten houden
Uit het persbericht van het ministerie: ‘De NCAB zal, zonder te treden in individuele zaken, onderzoek doen naar mogelijke knelpunten in de verschillende ketens in de afhandeling van meldingen van antisemitisme. Ook wordt de nationaal coördinator gevraagd contacten te houden in het internationale werkveld, internationaal ervaringen uit te wisselen en eventuele goede voorbeelden uit het buitenland voor het voetlicht te brengen’. Wat dit laatste betreft kan Verdoner de gang naar Berlijn maken, waar al een nationale antisemitismecoördinator zit. Felix Klein heeft het Duitse bureau binnen een paar jaar opgebouwd en ook ervaring opgedaan.

Tevreden CJO
Het CJO is blij met de aanstelling. Die is hard nodig. ‘Antisemitisme komt mede door de complottheorieën rondom COVID en het intensievere gebruik van sociale media meer aan de oppervlakte en een goede bestrijding vanuit alle geledingen van de samenleving is een prioriteit’, aldus het CJO. Vicevoorzitter Ronny Naftaniel zal de taken van Verdoner per 1 april voorlopig overnemen. Hij ziet in de aanstelling van zijn collega ‘een bewijs van vertrouwen’. Naftaniel: “Verdoner, die zijn voorzitterschap zal  neerleggen, is bij uitstek de persoon die een brug kan vormen tussen het beleid van de overheid en de maatschappelijke organisaties die op dit vlak actief zijn. Als boegbeeld van het CJO was hij een verbindende persoon, die verstandig en strijdbaar opkwam voor de belangen van de Joodse gemeenschap.”

Duits voorbeeld
De komst van een Nederlandse antisemitisme-coördinator ging niet zonder slag of stoot. Jarenlang was vanuit georganiseerd Joods Nederland, het CJO en Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) voorop, achter de schermen gepleit voor zo’n coördinator. In Duitsland is die er al. Daar rapporteert en waarschuwt één coördinator, Felix Klein, sinds een paar jaar over en voor het (opkomende) antisemitisme. Op die manier wordt dit probleem zichtbaarder en kan de bewustwording in de samenleving toenemen. Ook mengt Klein zich in het Duitse publieke debat over racisme en antisemitisme.

Veelkoppig monster
De wens voor een aparte Nederlandse antisemitisme-coördinator was en is nog steeds groot. Het veelkoppige monster dat antisemitisme heet, manifesteert zich op extreem-rechts, -links en -islamitisch gebied, maar ook in het voetbal, binnen de anti-coronavirusbeweging, op het internet en in het dagelijks leven. De Tweede Kamerfractie van de ChristenUnie diende, na goed beraad met georganiseerd Joods Nederland, een in voor een antisemitisme-coördinator die door de andere coalitiepartijen werd onderschreven. Het voorstel werd door een meerderheid in de Tweede Kamer aangenomen en werd, na ruim twee jaar, door minister Grapperhaus omgezet in een project.

Evaluatie na één jaar
Verdoner begint in eerste instantie voor een jaar, zo kondigde Grapperhaus eerder aan. Daarna komt er een evaluatie en kan het volgende kabinet verder zien. Opvallend was wel dat D66-minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken begin december 2020 eveneens een nationale coördinator aankondigde, maar dan voor racisme en discriminatie in het algemeen. Hierover ontstond verwarring, onder meer omdat Grapperhaus de antisemitisme-coördinator nog niet officieel had aangekondigd. Een week na Ollongren maakte hij zijn projectplan bekend. Critici stellen dat er sprake is van een verband: mocht een volgend kabinet na één jaar besluiten om met de antisemitisme-coördinator te stoppen, dan kan ‘antisemitisme’ worden ondergracht bij de nationale coördinator.

Haagse insiders
Het is nu aan Verdoner om zijn positie als Nationale Coördinator Antisemitisme Bestrijding (NCAB) waar te maken. De kans is groot dat er naast de NCAB een algemene, nationale coördinator tegen racisme en discriminatie komt. Zullen die twee elkaar straks niet in de weg zitten of zullen ze elkaar juist versterken? vragen Haagse insiders zich nu al af. En zullen critici van de aparte antisemitisme-coördinator zich niet tegen hem roeren? Samenwerking tussen beide coördinatoren lijkt evident, maar blijft de antisemitisme-coördinator dan wel relevant? Los van deze vragen blijft ook Joods Nederland een kritische gemeenschap die vaak moeilijk tevreden te stellen is.

Opfriscursus Duits
En dan is er nog de samenstelling en grondhouding van het volgende kabinet. Het is onduidelijk of de pro-Joodse ChristenUnie, een van de initiatiefnemers van deze coördinator en in Rutte III aanjager van het pro-Joodse beleid, zal terugkeren in de regering. Deze partij heeft al laten weten een hogere prijs te eisen voor nieuwe regeringsdeelname. Zonder de ChristenUnie en met bijvoorbeeld de SP of GroenLinks in het kabinet, zal Verdoner zich extra relevant moeten maken. Het netwerk uitbouwen, draagvlak behouden en zichtbaar worden (en blijven) zullen belangrijke speerpunten voor hem worden. Ook kan hij veel leren van de Duitse collega Klein, die jarenlang worstelde met het verkrijgen van de juiste antisemitismecijfers uit de bondslanden en veel praktijkervaring met zich meebrengt. Een opfriscursus Duits is aan te raden, maar daarvoor krijgt Verdoner het mogelijk toch iets te druk.

Over Verdoner
Eddo Verdoner werd in het najaar van 2018 voorzitter van het CJO. In die hoedanigheid heeft hij gebouwd aan een breed maatschappelijk netwerk. Ook kreeg hij een bijzonder goede werkrelatie met minister Grapperhaus. Hij staat bij de rijksoverheid bekend als een betrouwbare gesprekspartner en geniet binnen Joods Nederland steun als CJO-voorzitter. Ook bouwde hij veel media-ervaring op. Geregeld was Verdoner in de media op als spreker van georganiseerd Joods Nederland. De bestuurder zal zijn ruime ervaring van achter en voor de schermen inzetten in de positie als antisemitisme-coördinator om de positie tot een succes te maken.

Lees meer:
Bekijk de zaak eens door de Joodse bril – gastcolumn Eddo Verdoner
‘De Kristallnacht is vorig weekend herdacht, de prelude van de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. Tijdens die herdenking bespreken we ieder jaar het antisemitisme en de mogelijke aanpak daarvan. Het Centraal Joods Overleg (CJO) pleit voor een brede coalitie van scholen, redacties en geloofsgemeenschappen, die gemeenschappelijk optrekken tegen antisemitisme. Enkel een verenigd front heeft zin…’