Museum van Foutheden – column Natasha Gerson

Dit is zo’n column waar je wel tien openingszinnen voor hebt. Bijvoorbeeld: ‘Het waren wél helden’ – en dan de column verder wijden aan die lekkere dwarse verzetsknorrepot die je nog gekend hebt in diens nadagen en wat die gevonden had. Of: ‘Wie jongeren wil bereiken, moet duidelijker zijn’ – en dan je kind iets laten sneren. Deze hele column zou uit dergelijke openingszinnen kunnen bestaan.

Het Verzetsmuseum in Amsterdam heeft een transformatie ondergaan en is grondig genivelleerd: ook daders komen nu aan bod. Dus is er weer eens reuring. Daar ook iets van vinden, is helaas de reuring-veroorzakers schragen, waar het die waarschijnlijk om de ophef te doen is. Gedwongen winkelreuring, zou je kunnen zeggen, wegens tegenvallende bezoekerscijfers van het museum in kwestie.

Een Verzetsmuseum dat eensklaps het ‘Museum van Verzet en Foutheden’ wordt, zoiets kan haast alleen het resultaat zijn van zo’n cultuurondernemende omwentelingstrip met een bancair-antroposofisch postcodeloterij-geurtje en een snufje Van Liempt, verpakt in het Historisch Nieuwsblad. Iemand had zich daar intern tegen moeten verzetten.

Van verzetshelden heeft het museum nooit gesproken, stelt directrice Liesbeth van der Horst, die in het kielzog van historicus Bas Kromhout een ‘trend’ veronderstelt van ‘hernieuwde heldenverering, als vermeend gevolg van identitaire onzekerheid’. Dit is blijkbaar iets dat met prioriteit bestreden moet worden, en dan wel met nuance van de aller-fletste soort. Omdat oprichter Joop Wolff bescheiden was over het woord ‘held’, zou hij het dan nu prima hebben gevonden dat verzetsstrijders en oorlogsmisdadigers lamgespiegeld worden? Echt, mevrouw Van der Horst?

In het persbericht van het museum heet SS’er Gerard Mooyman trouwens wel een held! Een SS-held weliswaar, maar toch. Dit tezamen met de pretentie van toegankelijkheid voor laaggeletterden. Sowieso, die tekst! ‘De Tweede Wereldoorlog wordt meer genuanceerd gepresenteerd dan voorheen in het Verzetsmuseum. Destijds was het beeld dat een relatief vreedzaam land aangevallen werd door een brute, buitenlandse agressor’. Want? Dat zien we niet meer zo? Maar dat wordt niet nader uitgelegd. Bijna Orwelliaans.

Nee, ik heb de vernieuwde vaste voorstelling nog niet kunnen zien of ‘beleven’, maar heb alweer genoeg gehoord. Men wil een ‘evenwichtiger beeld over moeilijke keuzes’ en daar horen dan blijkbaar vitrines vol NSB-parafernalia bij.

Ik snap best dat je na 23 jaar iets wilt veranderen. Er moesten wel eerst een paar oudgedienden in hun graf liggen voor dit aangedurfd werd, maar dan zou je het hebben ook. En het is mooi dat er meer aandacht is voor ‘klein’ en voor divers verzet, maar dat zal op deze manier jammerlijk wegzinken.

Dat het verzet vol zat met kickzoekers, echtbrekers en zuiplappen wisten we allang. En daarom ook dat het onzin is om te doen alsof ‘heldhaftigheid’ tot nu toe werd gladgestreken als ‘onkreukbaar’. Goed, de wetenswaardigheid dat de diepgelovige Johannes Post een speedjunk was en dat dit hem ‘roekelozer’ zou hebben gemaakt, bleef ons tot op heden bespaard, maar kom. Boekenkasten vol zijn er geschreven over hoe het verzet jonge mensen de kans gaf om de verstikkende conventies eens flink te doorbreken. Was dat ze niet allemaal van harte gegund in hun kelders en schuilholen, niet wetend of ze er morgen nog zouden zijn?

Werkelijk vernieuwend zou het zijn geweest om eens af te stappen van de veralgemenisering, de oubollige riedel over die gewone man of vrouw, hun ‘moeilijke keuzes’ en dat zogenaamde toeval over aan welke kant ze belandden. Om eens voluit te erkennen dat het echte verzet heel vaak niet bestond uit ‘gewone’ mensen. Verzetshelden waren vaak al voor de oorlog individualisten zo niet buitenbeentjes. Ze hadden meestal al ervaring met geheimen, uitsluiting, verwarring en het op de koop toe nemen van beschadigingen, juist omdát zij al beschadigd waren. Zo werd hun morele kompas gevormd.‘Moed’ laat zich slecht afstellen.

Juist dat verhaal, dáár hebben jongeren wat aan.

Het aanlengen van de materie met begrip voor minder actieve meerderheid is legitiem. Maar die formule ook willen toepassen op diegenen bij wie het morele kompas ontbrak, hoezeer je daar ook naar peurt? De onderdrukkers zelfs? Had dat toch gelaten en ruimte besteed aan nog meer onbekenden die het écht verdienen, want dit is niet pijnlijk op een inzichtelijke, confronterende manier, maar pijnlijk in de zin van gênant.

Lees ook:
Zonder Anne is het minder erg – column Natasha Gerson
‘Onlangs was er in het NOS Journaal een reportage te zien over Florida, waar de ultraconservatieve, Trumpistische gouverneur Ron DeSantis de aanval op diversiteit heeft ingezet met wetten die conservatieve groepen en ouders verregaande invloed geven op de inhoud van de schoolbibliotheek van hun kinderen. Zo is er de ‘Parental Rights in Education Bill’ en zelfs iets dat de ‘Stop Woke Act’ heet…’

Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.