Rode Kruis draagt Joodsche Raad Cartotheek over aan Joods Cultureel Kwartier

Het Rode Kruis heeft bekendgemaakt dat het de ‘Joodsche Raad Cartotheek’ zal overdragen aan het Joods Cultureel Kwartier (JCK). Deze kaartenadministratie bestaat uit bijna 160.000 kaarten met persoonlijke informatie over Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat de cartotheek als nationaal erfgoed in het Nationaal Holocaust Museum (NHM) kan worden tentoongesteld, was een belangrijke overweging voor de organisatie, aldus een persbericht. Momenteel wordt aan het NHM gewerkt en in het najaar van 2022 gaat het weer open voor bezoekers. Met het overgeven van de cartotheek volgt het Rode Kruis het advies van de Commissie Toekomst Joodse Raad Cartotheek op.

Wegkijken
Bij de overdracht van het gehele Oorlogsarchief van het Rode Kruis aan het Nationaal Archief, wordt nu een uitzondering gemaakt voor de Joodsche Raad Cartotheek. ‘Deze heeft niet alleen een grote waarde als archief, maar ook als museaal monument en als tastbare herinnering aan de Holocaust’, aldus de organisatie in de persboodschap. Eerder was er veel te doen om de omstreden rol van het Rode Kruis in de bange jaren ’40-’45, omdat die wegkeek toen Joden werden gedeporteerd.In 2017 werd toegegeven niet juist te hebben gehandeld en daarna werd er een onderzoekscommissie naar de gang van zaken destijds ingesteld. Die groep is nu klaar en heeft ook geïnventariseerd wat te doen met het oorlogsarchief.

Passende context
De adviescommissie stond onder het voorzitterschap van Regina Grüter. Ook bestond de groep uit drie generaties Joodse oorlogsgetroffenen en uit deskundigen op het gebied van erfgoed, aldus het Rode Kruis. “In de zoektocht van de commissie speelde naast het behoud van de Joodsche Raad Cartotheek ook de zichtbaarheid een grote rol. Bij het Nationaal Archief zou het behoud in goede handen zijn, maar zou de cartotheek onzichtbaar zijn. Juist het Nationaal Holocaust Museum biedt de passende context en de ruimte om de cartotheek te tonen,” verklaart directeur Marieke van Schaik van het Rode Kruis.

Fysieke herinnering
Directeur Emile Schrijver van het JCK is dankbaar dat het museum deze eervolle taak zal gaan vervullen. “Het is van het grootste belang dat wij de fysieke herinnering kunnen laten zien van alle joden die in de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord.” Annemiek Gringold, projectleider van het NHM, voegt daaraan toe: “Toen ik zo’n vijftien jaar geleden voor het eerst de cartotheek zag, in het depot van het verenigingskantoor van het Rode Kruis, was ik ademloos. Hier stond van elk individu binnen de vooroorlogse Joodse gemeenschap een kaart, en samen vormden die kaarten een tastbaar object van de Joodse gemeenschap die tijdens de Sjoa werd weggevaagd en waarvan slechts een minderheid zou overleven.”

Over de Joodsche Raad Cartotheek
De Joodsche Raad in Amsterdam werkte in de bezettingsjaren mee met de bezetter. De Raad moest de Joodse gemeenschap indertijd besturen, maar werd mettertijd een doorgeefluik van de anti-Joodse wetten die de Duitsers invoerden. De cartotheek herbergt verschillende administraties van de Joodsche Raad en werd gebruikt bij de deportatie van de Joden. Na 1945 werden de kaarten gebruikt om vast te stellen wat er in de Sjoa met de Joden was gebeurd. Het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis kreeg na de Tweede Wereldoorlog de taak informatie over slachtoffers en overlevenden te verzamelen, en om nabestaanden en achterblijvers te informeren over het lot van hun dierbaren. Het resultaat is het Oorlogsarchief, waartoe de cartotheek behoort.

Lees ook:
Prinses Margriet onthult Joodse plaquette Rode Kruis
In het nieuwe gebouw van het Rode Kruis heeft prinses Margriet een plaquette onthuld waarop wordt stilgestaan bij de omstreden rol van de organisatie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het Rode Kruis keek weg wanneer het om het leed van de Joden ging en had na de oorlog een moeilijke band met Joods Nederland. De stenen plaquette bevat een richtregel van Frieda Menko.

Nooit gegeven aan het Rode Kruis – column Robbert Baruch
‘Natuurlijk gaven wij nooit aan het Rode Kruis. Tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden zij zich immers de andere kant op gekeken en daarmee de nazi’s stilzwijgend goedkeuring gegeven. Maar ook na de goedkope en betekenisloze excuses krijgen ze geen cent van me…’