‘Van de door het verzet gedode onderduikers was 90 procent Joods’

Het is bekend dat het verzet in de Tweede Wereldoorlog soms onderduikers vermoordde omdat ze ‘lastig’ zouden zijn of omdat ze de kans op verraad van anderen teveel vergrootten. Van de burgers die in de bange jaren ’40-’45 onderdoken was ongeveer tien procent Joods. Tegelijkertijd waren er indertijd ook roofmoorden, waarbij mensen die ondergedoken zaten werden beroofd en vermoord. Uit onderzoek blijkt nu dat negentig procent van alle vermoorde onderduikers van Joodse komaf was. Ook waren er drie Duitse deserteurs die het verzet heeft omgebracht. Dit meldt ReportersOnline.nl.

Joden en Duitsers
Onderzoeksjournalist Bart FM Droog dook in de aantallen en kwam tot de conclusie dat negentig procent van de slachtoffers Joods was of moet zijn geweest. Onder hen is Walter Oettinger, een Duitse Jood die onderdook bij de latere cineast Louis van Gasteren en door hem werd omgebracht. In de jaren 2000 kwam het tot een rechtszaak over de vraag of er getwijfeld mocht worden over het motief Van Gasteren. Deze verloor hij. Naast hem en de 27 andere vermoorde Joodse onderduikers waren er ook een niet-Jood en drie Duitse deserteurs. Zij werden uit angst voor verraad door het verzet omgebracht.

‘Hoeveel soldaten uit Duitse dienst deserteerden en in Nederland onderdoken is overigens  onbekend’, schrijft Droog. ‘Wel bekend is dat in nazi-Duitsland op zowel dienst weigeren als deserteren de doodstraf stond. Ondergedoken Duitse deserteurs hadden dus, net als ondergedoken Joden, alle reden geen “last” te veroorzaken. Maar ook bij hen zal de voortdurende spanning haar tol geëist hebben. Hoewel deze drie buiten de verantwoordelijkheid van de Nederlandse overheid vallen, en in dit betoog verder geen rol spelen, is het belang ze tóch te noemen. Simpelweg omdat ook zij mensen waren’. Bekijk hier de hele lijst met namen van slachtoffers.

Moordende Fransman
Verder vond Droog uit dat uit Nederland gevluchte Joden zijn vermoord door één Franse seriemoordenaar. Het gaat om Marcel Petot, die zeker negen weggevluchte Nederlandse Joden ombracht. Droog: ‘De vraag of deze ‘liquidaties’ al dan niet te rechtvaardigen zijn, laat zich bijna tachtig jaar na dato niet meer beantwoorden. We kennen de precieze omstandigheden niet, we weten niet of er daadwerkelijk gevaar op verraad bestond en vooral: we kunnen ons anno 2021 simpelweg de enorme druk waar zowel verzetsmensen, onderduikgevers en als onderduikers aan blootgesteld waren, nauwelijks voorstellen’. Petiot kreeg na de oorlog in Frankrijk de doodstraf voor de moord op 26 mensen.

Willekeur
Wel valt het hoge percentage aan Joodse slachtoffers op. Waren Joden ‘lastiger’ dan niet-Joden? En waarom zijn na de bevrijding zoveel van deze moorden door Justitie geseponeerd of in de doofpot gestopt? Hierdoor zijn de stoffelijke overschotten van dertien van de 28 omgebrachte Nederlanders tot op de dag van vandaag spoorloos. De slachtoffers van de liquidaties vallen ook niet officieel onder het kopje ‘erkende oorlogsslachtoffers’. Niettemin heeft de Oorlogsgravenstichting aan negen van hen deze status verleend. Droog noemt dit prijzenswaardig. ‘Maar het maakt het des te onbegrijpelijker waarom de twintig anderen die met naam bekend zijn, die status onthouden wordt’.

De zaak Van Gasteren
Een van de slachtoffers is de 38-jarige Walter Oettinger, die op zijn onderduikadres in de Amsterdamse Beethovenstraat in 1943 werd vermoord door de latere filmmaker Louis van Gasteren. Hij werd veroordeeld voor vier jaar cel, maar kwam na de Tweede Wereldoorlog op vrije voeten en werd mogelijk ten onrechte gerehabiliteerd. Vanaf de jaren zeventig kwam hij in de problemen vanwege de toenmalige moord op Oettinger. Na berichtgeving hierover in Het Parool (1990) volgden er verschillende rechtszaken tegen journalisten, waaronder toenmalig AD-columniste Pamela Hemelrijk. Van Gasteren sleepte haar voor de rechter, maar verloor de zaak uiteindelijk. Eberhard van der Laan was de advocaat van Hemelrijk.

Lees ook:
Van der Laan versus Louis van Gasteren
Nadat AD-columniste Pamela Hemelrijk durfde te twijfelen aan het motief van de moord op onderduiker Walter Oettinger (was het wel of geen roofmoord?), spande dader Louis van Gasteren een rechtszaak tegen hem aan. De procedure werd in hoger beroep gewonnen door Van der Laan en zijn collega Wicher Bouman. Het Gerechtshof stelde vast dat Hemelrijk op grond van de vrijheid van meningsuiting in het Europees verdrag voor de Rechten van de Mens wel degelijk mocht twijfelen aan de motieven.