‘Woke zijn’ is de nieuwe leer – column Hanneke Gelderblom
Net als velen kijk ik met afschuw naar landen als Rusland, China en Wit-Rusland, waar je als je onderbouwde kritiek hebt op de machthebbers, ofwel in de gevangenis ofwel in een strafkamp belandt om slavenarbeid te verrichten. Op vrije voeten, na gevlucht te zijn, loop je het risico te worden vergiftigd met wereldwijd verboden middelen. Op reis wordt het vliegtuig waarin je zit gewoon gedwongen elders te landen. De piloot kan niet anders, omdat een gevechtsvliegtuig dat jouw toestel begeleidt – zogenaamd vanwege ‘een bom aan boord’ – je en alle andere passagiers anders neerschiet. Rusland, China, Wit-Rusland noch Noord-Korea worden in de Verenigde Naties beoordeeld- of veroordeeld voor deze gang van zaken. Bespottelijk.
Nederland is wel een democratie en de vrijheid van meningsuiting is een door iedereen onderschreven groot goed. Toch ben ik bezorgd. Spreken we elkaar nog aan over de grenzen van die vrijheid? Is alles zeggen of doen wat denkbaar is ook toegestaan? Vrijheid van meningsuiting heeft een bepaalde bandbreedte. Maar waar ligt de grens als die vrijheid wordt opgeëist door een groep die duidelijk wel vrijheid eist maar die aan anderen niet geeft. Ik heb het daarbij natuurlijk over de Woke-activisten die ook in Nederland steeds meer terrein krijgen.
De nieuwe leer van deze tijd, ‘Woke zijn’ genaamd, heeft in de Verenigde Staten op vrijwel alle universiteiten en hogescholen zijn intrede gedaan. Deze leer maakt dat professoren en lectoren aarzelen of zij hun niet-witte studenten nog wel voor een tentamen durven te laten zakken of een werkstuk durven af te keuren. Want de aanklacht van discriminatie van de oppermachtige Black Lives Matter-beweging – waarin trouwens een behoorlijke laag van onvervalst antisemitisme meelift, omdat BLM en de anti-Isaëlbeweging BDS twee handen op één bui zijn – ligt dan al klaar. Het aanleren van kritisch denken lijkt op Amerikaanse universiteiten en hogescholen geen prioriteit meer en sommigen durven hierover alleen nog voorzichtig te schrijven.
Maar kijk ook eens naar het Rotterdamse Piet Zwart Instituut, een kunstzinnige academie. Een paar weken geleden werden daar BDS-spandoeken aan de gevel gehangen, die na kritiek en op last van de directie weer werden verwijderd. Vorige week werd bekend dat studenten sindsdien op de brandtrap zitten en de spandoeken zelf vasthouden. De directie beweert dat dit een kunstzinnige uiting is en dus ‘mag het’. Dit is precies in de lijn van het Woke-denken, waar groepsdruk prefereert boven het kritische denken over dingen die bijvoorbeeld antisemitisch of omstreden kunnen zijn. ‘Wie niet meegaat met ons, behoort tot de daders en is het in dit geval eens met Israël’, denken ze daar ongetwijfeld.
Dit alles doet mij terugdenken aan mijn gemeenteraadsperiode waar een rechtszaak speelde over een onderwijzeres, die haar ontslag aanvocht op grond van discriminatie. Toen durfden we nog gewoon te zeggen dat zij was ontslagen omdat zij aantoonbaar geen orde in de klas kon houden. Natuurlijk was ook toen discriminatie vaak een onderwerp van discussie. Maar toen ik tijdens de begroting voor een zaak van ‘algemeen belang’ in Den Haag pleitte, werd ik door mijn socialistische collega-fractievoorzitter onderbroken. “Algemeen belang bestaat niet,” riep hij. “Er bestaat alleen groepsbelang en daarvoor behoor je je in te zetten.”
De nieuwe leer lijkt in zijn gedragingen trouwens ook steeds meer op de Katholieke Kerk uit de Middeleeuwen. Je sluit je aan en staat achter de leider, die bepaalt wat goed voor jou is. Hij bepaalt wie er fout is. Je verwerft geen vrijheid, maar bescherming. En samen met de anderen geeft dat een goed gevoel. Zij – vaak de Joden – zijn fout. Zij zijn de zonnebokken en jij behoort tot de goeden. Maar vragen stellen is zondig, kritiek is niet toegestaan en wie dat toch doet, belandt op de brandstapel.
Of we ‘Woke zijn’ nu een ideologie, een confessie of een beweging moeten noemen; het resultaat lijkt griezelig veel op elkaar: volg de leiders en de leer, en houdt verder je mond; tenzij je bent opgeroepen tot het bijwonen van een demonstratie dan mag je naar hartenlust leuzen schreeuwen.
Het schervengericht – lang geleden een gewoonte in de Atheense democratie – is nu al gaande met de ‘cancel culture’ en het niet-accepteren van alles wat niet-Woke is. Deze ideologie, die iedereen indeelt in slachtoffers en daders die tegenover elkaar moeten staan, werkt verlammend en ondermijnt onze vrijheid van meningsuiting. Censuur en controle op de boodschap worden steeds normaler.
Let op: in de nabije toekomst zijn we aangeland op een punt dat op Facebook en andere media mensen wier neus rechtstaat er niet meer toe mogen doen of veroordeeld worden, omdat zij niet tot de zielige groep mensen met een scheve neus behoren. Het maakt het door psycholoog professor Erich Fromm geschreven boek Angst voor Vrijheid steeds opnieuw actueel.
Mens, durf te denken. Mens, durf te leven.
Wees blij dat je in een democratie woont en koester die.
Lees ook:
Zijn Joden wit? – column Hanneke Gelderblom
‘Over racisme is op dit moment in Nederland discussie gaande, in allerlei soorten media, in de krant op de radio en televisie maar ook op Facebook. Soms heet het diversiteitsdiscussie en het gaat bijna het hele jaar over het uitbannen van Zwarte Piet. De woede in Amerika over veel te schietgrage agenten heeft zeker ook met racisme te maken, maar de oplossing moet zijn deze politieagenten onmiddellijk schorsen en op hernieuwde training sturen voor zij weer aan het werk mogen…’
Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.
