GVB verdiende geld aan Jodentransport in Amsterdam

Het Amsterdamse Gemeentevervoersbedrijf (GVB) heeft in de Tweede Wereldoorlog 61.000 euro verdiend aan het transport van Joden in de hoofdstad die zo dichterbij de dood kwamen. Het gaat om vervoer van Joden naar de Hollandsche Schouwburg en het Muiderpoortstation, waar ze door NS naar Westerbork werden afgevoerd. Het Centraal Joods Overleg (CJO) wil met de GVB-directie in gesprek en wil compensatie voor de Amsterdamse Joden.

Lindwer

De ontdekking werd gedaan door cineast Willy Lindwer en auteur Guus Luijters. Voor Lindwers nieuwe documentairefilm Verdwenen stad en Luijters gelijknamige boek ontdekten ze facturen van het GVB. De nota’s liggen in het archief van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie en Genocidestudies (NIOD) en worden in de film vertoond, aldus Het Parool in een bericht. Het gaat alleen Amsterdamse Joden. Ongeveer 70.000 Joodse Amsterdammers zijn in de Sjoa vermoord.

Rijksguldens

Voor de deportatie van de Amsterdamse Joden zijn circa negenhonderd tramritjes uitgevoerd met 48.000 Joodse passagiers. De kosten lagen toen op negenduizend rijksgulden, tegenwoordig 61.000 euro. Van de Duitse bezetter wilde het GVB de kosten vergoed zien. De declaraties werden ook grotendeels vergoed, waardoor het bedrijf vrijwel niets kwijt was voor het vervoeren en afvoeren van Joden, die zo vrijwel allen hun dood tegemoet gingen.

Schofterig

Het CJO is door Lindwer en Luijters op de hoogte gesteld. Binnenkort gaat de Joodse parapluorganisatie een gesprek met de GVB-directie over teruggave van de 61.000 euro aan Joods Amsterdam. Volgens de onderzoekers heeft het concern nooit en te nimmer schuld erkend of spijt betuigd. Ook is er geen financiële tegemoetkoming geboden aan de gedeporteerde Joden of hun nabestaanden. Het CJO vindt dat schofterig en wil gerechtigdheid.

Judenrein

Op maandelijkse basis stuurde het GVB facturen naar de Zentralstelle für jüdische Auswanderung. In de bange jaren ’40-’45 was dat het bureau dat de Jodenvervolging in Amsterdam coördineerde. De nazi’s betaalden de GVB-rekeningen met het geld dat de Joden vanaf 1941 moesten inleveren, zo meldt het boek. De twee laatste rekeningen, van juli en augustus 1944, zijn nooit betaald. In de zomer van 1944 woonden er officieel geen Joden meer in Nederland, en was het land volgens de Duitsers Judenrein.

Anne Frank

Lindwer en Luijten ontdekten nog iets anders. Het GVB heeft tot ver na de Tweede Wereldoorlog geprobeerd de deportatie van Anne Frank en haar familie vergoed te krijgen. De acht onderduikers uit het Achterhuis werden op 8 augustus 1944 per tram vanuit het Huis van Bewaring aan het Kleine-Gartmanplantsoen naar CS vervoerd om met 65 andere Joden naar kamp Westerbork te worden gebracht. De Frank-familie valt onder de laatste twee rekeningen die de nazi’s nooit hebben betaald.