Studeren in het Jiddisj aan de Universiteit van Amsterdam op komst

Aan de Universiteit van Amsterdam wordt vanaf februari 2023 weer onderwijs gegeven in het Jiddisj. Hiermee is de UvA straks de enige universiteit in Nederland waar deze taal, die een belangrijke sleutel is tot de alledaagse Joodse geschiedenis, wordt gedoceerd. Het vaste team van de opleiding Hebreeuwse Taal en Cultuur is onlangs uitgebreid met een docent Jiddisj. Daniella Zaidman-Mauer spreekt de taal van huis uit en zal zich in onderzoek en onderwijs richten op het Jiddisj.

Toegankelijk
De bacheloropleiding Hebreeuwse Taal en Cultuur krijgt er eveneens twee vakken Jiddisj bij: vanaf februari 2023 kunnen studenten het vak Taalverwerving Jiddisj te volgen op bachelorniveau en in het volgende academische haar komt er een verdiepend vak over de Jiddisje taal en cultuur. Deze vakken zijn ook toegankelijk voor studenten van andere opleidingen en voor toehoorders van buiten de universiteit.

“Waar het Hebreeuws van oudsher de taal was van de synagoge, geleerde tradities en hoge literatuur, was het Jiddisj juist de taal van het dagelijks leven en van boeken voor minder geletterden,” legt hoogleraar Hebreeuwse Taal en Cultuur Irene Zwiep uit. “De geschiedenis van het dagelijkse Joodse leven in Mokum kan zonder kennis van het Jiddisj niet geschreven worden. De bibliotheken en archieven liggen nog vol onontdekte schatten in deze taal.”

Jiddisj in steden
De nieuwe docent Jiddisj, de Antwerpse Daniella Zaidman-Mauer, zal onderzoek verrichten naar het Jiddisj zoals het in Amsterdam tot halverwege de negentiende eeuw werd gesproken. Ook zal ze er onderwijs over geven. Daarmee wordt de opleiding aan de UvA uitgebreid. Het onderwijs in het Jiddisj hoort bij een bredere herpositionering van de opleiding, rond het thema ‘Joodse stedelijke culturen’. Naast het Hebreeuws en de Joodse religieuze, culturele en intellectuele tradities zal nu ook gekeken worden naar welke rol steden hebben gespeeld binnen de Joodse geschiedenis en hoe Joden mede vorm hebben gegeven aan de stad.

Binnen de nieuwe vakken komt er speciale aandacht voor Amsterdam, waar twee junior onderzoekers zich mee bezig zullen houden. Een van hen gaat zich richten op de culturele identiteit van de Amsterdams-Joodse buurten in de binnenstad. Dat gebeurt samen met de stad Amsterdam en het Joods Cultureel Kwartier. De nieuwe vakken Jiddisj en het initiatief rond Joodse stedelijke culturen worden onder meer mogelijk gemaakt met hulp van de Rothschild Foundation Hanadiv Europe.

Uitbreiding
Er is een opvallende groei van de opleiding Hebreeuwse Taal en Cultuur en Joodse Studies aan de UvA te zien, zo meldt de universiteit in een bericht. ‘Terwijl het aantal bachelorstudenten is gestabiliseerd, heeft het aantal studenten in de masteropleiding zich in korte tijd verdubbeld – de opleiding telt nu 31 masterstudenten. Daarmee is de opleiding uitgegroeid tot een van de grootste in haar soort in Europa’, aldus de UvA.

Bolleboos
Het Jiddisj is een Germaanse taal met elementen uit onder meer het Hebreeuws, Romaanse en Slavische talen. De taal wordt in het Hebreeuwse alfabet geschreven. Tegenwoordig wordt Jiddisj nog door zo’n drie miljoen Joden wereldwijd gesproken, voornamelijk in de Verenigde Staten en Israël. Ook in sommige Europese steden, waaronder Antwerpen, bestaan nog altijd Jiddisj-talige gemeenschappen. Het Nederlands heeft een groot aantal (veelal van oorsprong Hebreeuwse) woorden aan het Jiddisj ontleend, van ‘lef’ tot ‘mesjogge’, ‘stiekem’ en ‘bolleboos’.

Lees ook:
Campagne rond ziekte-scheldwoorden en Jiddisj gestaakt
Het Zeldzame Zieken Fonds heeft de campagne Maak van de vloek een zegen stopgezet die mensen moest wijzen op zelden voorkomende ernstige ziekten. In een video was een meisje te zien die het had over scheldwoorden zoals ’tyfus’ en ’terug’ die in het Nederlands en het Jiddisj voor komen. De organisatie kreeg hier kritiek, ook uit Joodse hoek. Het werd ongepast gevonden om het Jiddisj erbij te halen.