De Joodse wereld in 2024 – jaaroverzicht

Net als in Joods Nederland volgende de ontwikkelingen elkaar in 2024 in de Joodse wereld in een rap tempo op. Het was een jaar met bijzondere gebeurtenissen, waarin de oorlog op zeven fronten van Israël doorging en de Joodse wereld er niet veiliger op werd. In het jaaroverzicht 2024 over de gebeurtenissen over de grens treft u de selectie van de meest opmerkelijke nieuws en achtergrondartikelen door de redactie. Meer verhalen uit de Joodse wereld lezen? Klikt u dan op deze link.

Januari (1)

Abdicerende Deense koningin roept op tot respect voor Joden
Hoewel aankondiging van de Deense koningin Margrethe II om op 14 januari te stoppen het nieuws domineert, neemt zij het aan het begin van haar oudejaarsrede op voor de Joden in haar land. Ze blikt terug op de vlucht van de Deense Joden in 1943 en brak een lans voor de veiligheid van haar Joodse landgenoten in 2023, na de aanslag van 7 oktober en de daaropvolgende strijd. “De oorlog zorgt ervoor dat het antisemitisme zich opnieuw verspreidt. Het is jammer en beschamend.”

Januari (2)

Karelsprijs naar rabbijn Goldschmidt en Europese Joden
Rabbijn Pinchas Goldschmidt, tevens voorzitter van de Europese Rabbijnenconferentie (CER), ontvangt de internationale Karelsprijs. Hij krijgt de award onder andere voor zijn inzet voor de vrede en het zelfbeschikkingsrecht van volkeren, alsmede het Joodse leven. Ook wordt de prijs dit jaar opgedragen aan de Europese Joden. Ieder jaar wordt de prestigieuze Karelsprijs uitgereikt aan iemand of een entiteit die zich heeft ingezet voor de Europese eenwording.

Februari (1)

Tumult om Zwitsers verkoopverbod aan Joden
In het Zwitserse bergstation Pischa hangt een poster op de deur van een verhuurwinkel van skispullen met: ‘Geen ski’s en sleeën voor Joden’. Een van de klanten verspreidt een foto van de antisemitische mededeling via sociale media en het kwam in de landelijke media. Het nieuws roept n Zwitserland en daarbuiten grote verontwaardiging op. De rel raakte later zelfs de Zwitserse openbare omroep SRF.

Februari (2)

William veroorzaakt ophef over Gaza en gijzelaars
De Britse prins William baart opzien door politieke uitspraken te doen. Hij wil dat de ontvoerde Israël’s uit Gaza terugkomen en eist een ‘onmiddellijk staakt-het-vuren’. De leus ‘cease fire now’ wordt ook gebruikt door anti-Israëlische demonstranten en mede daardoor is er kritiek. Volgens sommigen is William door de regering aangespoord om Israël onder druk te zetten. Los daarvan ontaardde een debat in het Britse Lagerhuis over Gaza in chaos over de procedure en de rol van de parlementsvoorzitter.

Maart (1)

Aanslag met mes in Zürich op Joodse voetganger
Een vijftienjarige jongen steekt midden op straat in Zürich met een mes in op een orthodox-Joodse voorbijganger. Het doet in Zwitserland alle alarmbellen rondom de veiligheid van de Joodse gemeenschap afgaan. De verdachte is opgepakt. Ook is er een wake geweest op de plek van de aanslag. In de stad en de rest van Zwitserland is de beveiliging van Joodse instellingen opgeschaald.

Maart (2)

Diepgeworteld antisemitisme-probleem in Moldova
Moldavië heeft te maken met een diepgeworteld antisemitisme-probleem. Dat zeggen onderzoekers die het land in de afgelopen tijd hebben bezocht. Ze deden dat in opdracht van de European Jewish Association (EJA), dat wilde weten wat de positie is van de Joden in het kandidaat EU-land. Moldavië an sich leeft sinds de grootschalige Russische inval in buurland Oekraïne tussen hoop en vrees. De EU en regering in Chrisnau willen voorkomen dat Moldavië ‘aan de beurt’ is.

April (1)

Adidas onderuit met nieuw shirt-nummer 44: ‘SS-tenue’
Sportmerk Adidas schrapt zijn nieuwe voetbalshirt met het nummer 44, dat teveel op het logo van de SS lijkt. In Duitsland kwam algauw kritiek op het nieuwe shirt voor Die Mannschaft voor het EK Voetbal in eigen land. Er is excuses aangeboden door de directie voor het foute shirt. Het Duitse sportmerk was vorige week ook al in het nieuws toen de Duitse voetbalbond DFB besloot om per 2027 over te stappen op concurrent Nike, volgens veel Duitse politici een ‘onpatriottische’ daad.

April (2)

Situatie VS rond anti-Israël-acties universiteiten ontspoort
De tegenstellingen in de Verenigde Staten over de oorlog van Israël tegen Hamas in Gaza worden steeds groter. Op universiteiten in het land worden Joodse studenten aangevallen en ook worden campussen door anti-Israël-activisten en -studenten bezet. Ontruimingen en massale arrestaties zijn het gevolg. De verhitte situatie slaat over naar de politiek. Ook lijkt de oorlog in Gaza een thema te worden bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen van november.

Mei (1)

Israël haalt Songfestival-finale met gemak
In Mälmo dringt Israël met gemak tot de finale van het Eurovisie Songfestival door. Vooraf was gevreesd dat het land het niet zou redden vanwege de negatieve publiciteit door anti-Israël-activisten. Maar de Israëlische inzending haalde ruim voldoende stemmen van het Europese kijkpubliek. In Italië stemde 39 procent van de kijkers op Eden Golan, in Nederland zeven procent. Volgens kenners hebben de kijkers Israël beoordeeld op de performance en niet op politiek. Ook Joodse gemeenschapen hebben massaal gestemd.

Mei (2)

Franse politie schiet brandstichter sjoel dood
In de Franse stad Rouen probeert een man de synagoge in brand te steken. De politie en andere hulpverlenende diensten zijn snel ter plaatse. Omdat de man zich weigert over te geven en een van de dienders te lijf ging, is hij doodgeschoten. Het huis van samenkomst is buiten brandgevaar, maar de schrik in Joods Frankrijk zit er goed in.

Juni (1)

Sheinbaum eerste Joodse president Mexico
In Mexico wint Claudia Sheinbaum de presidentsverkiezingen. De burgemeester van Mexico-Stad wordt het eerste vrouwelijke en Joodse staatshoofd van het Latijns-Amerikaanse land. De 61-jarige Sheinbaum, die ruim 58 procent van de stemmen krijgt, volgt partijgenoot Andrés Manuel López Obrador op. Hij zwaait na een termijn van zes jaar af, zoals in de Mexicaanse grondwet is geregeld.

Juni (2)

Wit-Russische dictator valt Joden in zijn land aan
Volgens Aleksandr Loekasjenko, de alleenheerser van Wit-Rusland, zijn de Joden in zijn land corrupt en zouden ze ‘stelen zonder na te denken’. Hij verkondigt dat in een televisietoespraak over de Joodse minderheid. Alles werd direct uitgezonden op de staatszender Belarus-1, die alle burgers in het Oost-Europese land kunnen ontvangen.

Juli (1)

Kiezers in Joods Londen gaan voor ‘veilige weg’
In het Britse kiesdistrict Finchley and Golders Green wonen relatief veel Joodse burgers. Donderdag gaan ze naar de stembus om een nieuw parlement te kiezen. Hoewel oppositiepartij Labour de verkiezingen volgens de peilingen dik zal winnen, gaat de strijd hier tussen een geboren en getogen Joodse kandidaat van Labour en een pro-Israëlische niet-Joodse kandidaat van de Conservatieven. Een rondgang door de buurt door Jonet.nl geeft een wisselend beeld: niet alle Joodse kiezers vertrouwen Labour en gaan daarom voor de ‘veilige weg’.

Juli (2)

Labour-leider met Joodse echtgenote wint Britse verkiezingen
De monsterzege van de Labour-partij bij de Britse parlementsverkiezingen levert een nieuwe premier op: Sir Keir Starmer. De voormalige advocaat kent het Jodendom: zijn echtgenote is Joods en thuis wordt de vrijdagavond als familieavond gezien. Ook hield Starmer grote schoonmaak tegen antisemitisme in zijn eigen partij, dat hoogtij vierde onder zijn voorganger. Maar wie is de nieuwe premier en wat kan hij voor de Joden in zijn land betekenen?

Juli (3)

Sjoa-overlevende draagt Olympische fakkel door Parijs
Frankrijk is in de ban van de Olympische Spelen. Vanuit Griekenland toert de Olympische fakkel al een poosje door het land, en maandag was hij eindelijk in Parijs. Een van de eerste dragers aldaar is Léon Lewkowicz, een overlevende van de Sjoa en oud topsporter. 75 jaar later is hij nog steeds sportfanaat en onvoorwaardelijk fan van de Olympische Spelen.

Augustus (1)

Medailleregen voor Joodse atleten in Parijs
Op de Olympische Spelen in Parijs behalen Joodse atleten samen achttien medailles. De topsporters komen uit Israël, Australië en de Verenigde Staten. Ze winnen zes keer goud, zeven keer zilver en vijf keer brons. Een groot aantal medailles gaat naar Israëlische deelnemers. Zij nemen maar liefst de zeven medailles mee naar huis: een keer goud, vijf keer zilver en een bronzen plak.

Augustus (2)

‘Nazi-oma’ (99) in beroep veroordeeld voor hulp moord Joden
Irmgard Furchner, de secretaresse van het voormalige concentratiekamp Stutthof, wordt in hoger beroep veroordeeld voor het medeplichtig zijn aan de moord op 10.505 Joden. Dat gebeurde tussen 1943 en 1945, en is volgens het Duitse recht nog niet verjaard. Furchner was in hoger beroep gegaan bij het Duitse federale hof, dat de eerdere uitspraak van een langere rechter bevestigde.

September (1)

Nieuwe omstreden buslijn ‘verbindt’ Joodse groepen in Londen
De Britse hoofdstad Londen krijgt een nieuwe buslijn die de Joodse gemeenschappen in Golders Green en Stamford Hill met elkaar verbindt. De lijndienst komt op een moment dat Londenaren van Joodse komaf te maken hebben met toenemend antisemitisme. Voor deze busdienst wordt al vijftien jaar lang actie gevoerd.

September (2)

Oostenrijkse Joden niet blij met FPÖ-overwinning
De monsterzege van de rechts-radicale Freiheitliche Partei Österreichs (FPÖ) bij de parlementsverkiezingen in Oostenrijk stemt de Joden in het land niet goed. Ze uiten hun zorgen over de uitslag en hebben angst voor de toekomst. De FPÖ werd in de jaren vijftig door ex-nazi’s opgericht. De partij is nog steeds niet vrij van omstreden nazistische en anti-Joodse sentimenten.

Oktober (1)

Overal in Europa wordt 7 oktober herdacht
Niet alleen in Nederland, maar ook in andere landen wordt de aanslag van 7 oktober met hoge regeringsvertegenwoordigers herdacht. In synagogen en op openbare plekken zijn bijeenkomsten om de meer dan twaalfhonderd slachtoffers te gedenken en stil te staan bij de 101 gegijzelden die nog in Gaza vast zitten. Een overzicht van Noord tot Zuid-Europa, waar regeringsleiders hun vastberadenheid en solidariteit met de Joden en Israël toonden.

Oktober (2)

Joodse Jazz-icoon Terry Gibbs honderd jaar
‘De laatste bebopper’ en vibrafoonpionier Terry Gibbs wordt honderd jaar oud. De Joodse jazz-legende doet daarmee de wereld van jazz op zijn grondvesten schudden. Het is een feestje waard. Voor de gelegenheid brengt Gibbs nog niet eerder gehoord werk uit: 1959: Vol 7: ‘The Lost Tapes” by Terry Gibbs’ Dream Band. Volgens Joodse jazzkenner Bert Vuijsje noemde Gibbs zijn muziek eens ‘een kosjere pizza’.

November (1)

Trump wint presidentsverkiezingen en maakt comeback
De verkiezingswinst van Donald Trump heeft impact op Joden in de Verenigde Staten en daarbuiten, in Israël in het bijzonder. Bekend is dat hij er pro-Israël-standpunten op nahoudt, maar dat de meeste Joodse kiezers niet op hem hebben gestemd. Zij hebben vaak andere prioriteiten. Niettemin is het een feit dat Trump op 20 januari 2025 de nieuwe president wordt. Wat kan Joods Amerika en de Joodse wereld van hem verwachten?

November (2)

EJA waarschuwt voor exodus Europese Joden
Het symposium van de European Jewish Association (EJA) staat dit jaar in Polen in het teken van antisemitismebestrijding. De bijeenkomst heeft een wrang Nederlands tintje: het begint met een video met beelden van de Kristallnacht, gevolgd door het geweld tegen Joden in Amsterdam. De belangrijkste oplossing voor het toegenomen antisemitisme ligt volgens de aanwezigen in het onderwijs.

November (2)

‘Joodse roofkunst verstopt in Ertsgebergte’
Op de grens tussen Tsjechië en Duitsland, in het Ertsgebergte, ligt mogelijk iets waardevols en emotioneels onder de grond. Volgens de Oostenrijkse onderzoeksjournalist Burkhart List hebben de nazi’s in de Tweede Wereldoorlog daar gestolen kostbaarheden van Hongaarse Joden verstopt. Kort voordat hij onder de grond onderzoek wilde doen, kreeg hij een verbod opgelegd van de autoriteiten. Dit meldt het Oostenrijkse blad Die Presse.

December (1)

Israël sluit ambassade in Ierland: situatie onwerkbaar
Het anti-Israël-beleid van de Ierse regering en autoriteiten is zo extreem, dat Israël in Dublin geen ambassade meer wil hebben. Dat maakt de Israëlische regering in december 2024 bekend. De diplomatieke post in Ierland wordt daarom gesloten. In de afgelopen jaren is de verstandhouding tussen beide landen verslechterd. Er waren veel incidenten en ook erkende de Ierse regering een ‘onafhankelijke Palestijnse staat’, waarmee het ook tegen het EU-beleid inging.

December (2)

‘Iran betaalt jongeren voor aanvallen doelen Israël in Europa’
Het regime in Teheran betaalt minderjarige moslimjongeren in West-Europa om Joodse en Israëlische doelen aan te vallen. Hiervan zou sprake zijn in België, Zweden, Noorwegen en Denemarken, waar dit jaar aanvallen of pogingen daartoe zijn uitgevoerd door jeugdigen. Volgens Bloomberg hebben aan Iran gelieerde agenten minderjarigen gerekruteerd voor aanslagen op Joodse en Israëlische doelen in heel Europa.