De Joodse wereld in 2022 – jaaroverzicht

Net als in Joods Nederland volgende de ontwikkelingen elkaar in 2022 in de Joodse wereld in een rap tempo op. Het was een jaar van verontwaardiging, tegenvallers, blijdschap en overwinningen. Overal in de Joodse wereld worden slagen geslagen in de strijd tegen antisemitisme of voor genoegdoening. In het jaaroverzicht 2022 over de gebeurtenissen over de grens treft u de selectie van de meest opmerkelijke nieuws en achtergrondartikelen door de redactie. Meer verhalen uit de Joodse wereld lezen? Klikt u dan op deze link.

Januari – VN neemt resolutie over ontkenning van de Sjoa aan
De algemene vergadering van de Verenigde Naties neemt een resolutie aan die het ontkennen en bagatelliseren van de Sjoa moet tegengaan. Het voorstel wordt door Israël en Duitsland samen ingediend en is het tweede Israëlische voorstel ooit dat in de algemene vergadering is aangenomen. De resolutie, die uiteindelijk door 114 landen mede wordt ingediend en zonder stemming wordt aangenomen door de 193 leden tellende bijeenkomst, is ‘een krachtig signaal tegen het ontkennen of verdraaien van deze historische feiten’, aldus de VN. Ook Nederland stemt voor.

Januari (2) Denemarken presenteert groot Plan van Aanpak tegen antisemitisme
De Deense regering komt met een lang verwacht plan van aanpak tegen antisemitisme. Het gaat om een project dat heel Denemarken aangaat en waarvan hoge verwachtingen zijn. Het plan omvat uiteenlopende maatregelen, zoals betere educatie over Joden, meer gerichte politie-inzet tegen Jodenhaat. Verder komt er een Deense nationaal coördinator antisemitismebestrijding en is het plan ingebed in bredere maatregelen tegen haatmisdrijven. De Deens-Joodse Gemeenschap is blij met de inzet van de regering tegen antisemitisme.

Februari – Belgische kinderen mishandeld in Franse ‘horror-jesjieve’
In Frankrijk zijn zeventien medewerkers van een orthodox-Joodse jesjieve gearresteerd. Volgens het Franse parket werden de leerlingen er jarenlang mishandeld, geïsoleerd en klein gehouden. Onder hen is ook een groepje Belgische kinderen, zo meldt dagblad De Standaard. Het gaat om een soort besloten internaat waar kinderen uit Frankrijk en andere landen, waaronder de Verenigde Staten, naartoe werden gestuurd. De geïsoleerde school bevindt zich ongeveer op een uur rijden van Parijs. Ongeveer 42 leerlingen zijn meegenomen en in veiligheid gebracht.

Maart – Zelensky: ‘Joden in de wereld moeten nu niet zwijgen’
Sinds de Russische inval in zijn land – op 24 februari 2022 – ontpopt de Oekraïense president Volodymyr Zelensky tot het gezicht van de natie. In toespraken richt hij zich op de bevolking en het buitenland. Ook spreekt hij de Joodse wereld toe. In een rede op Facebook, die indruk maakt, spreekt het staatshoofd zijn geloofsgenoten aan. De reden is het bijna raken van de Sjoa-gedenkplek Babi Yar, aan de rand van Kiev, door Russische raketten. Hij vraagt de Joden buiten Oekraïne om zich te te spreken over wat er momenteel met zijn land gebeurt.

Maart (2) Turkse Joden tonen dankbaarheid aan Erdoğan
De Joodse gemeenschap van Turkije toont dankbaarheid aan president Recep Tayyip Erdoğan voor zijn inspanningen om de relatie met Israël te verbeteren. Sinds 2021 heeft de politicus daartoe stappen gezet. Zo ontving hij in maart 2022 zijn Israëlische ambtsgenoot Yitzhak Herzog. Volgens de voorzitter Şaul Cenudioğlu van Joods Turkije is dat een goede ontwikkeling. Hij zegt tegen het Turkse persagentschap Anadolu: “Het is verheugend dat de betrekkingen met Israël, die door sommige gebeurtenissen in het verleden verslechterden, vandaag een positief punt hebben bereikt.”

April – TikTok-rabbijn helpt Joodse vluchtelingen in Moldavië
Het Oost-Europese land Moldavië heeft sinds het begin van de Russische inval in Oekraïne zo’n 400.000 vluchtelingen opgevangen. Veel Joodse vluchtelingen komen terecht in de stad Chisinau. In de sporthal van een Joodse organisatie krijgen ze op alle mogelijke manieren hulp. Ook van een opvallende rabbijn die furore maakt op TikTok: Shimshon Izakson. In de sporthal in Chisinau verblijven Joodse tientallen vrouwen en kinderen die gevlucht zijn voor de oorlog. Het doel is hen zo snel mogelijk ander onderdak te bieden.

Mei – Geen Chinese censuur meer op antisemitische retoriek en propaganda
De autoriteiten in China leggen een antisemitische opiniemaker geen strobreed in de weg om zijn anti-Joodse ideeën te spuien. Dat meldt De Groene Amsterdammer in een bericht. Met zijn antisemitische praat bereikt publicist Lu Kewen een publiek van vijftien miljoen Chinezen. Volgens hem gebruiken ‘de Joden’ westerse massamedia tegen de Volksrepubliek. Lu combineert zo anti-westerse gevoelens en propaganda met anti-Joods gedachtengoed, en zet zijn publiek op die manier dubbel op het verkeerde spoor. Ook andere Chinezen op internet verspreiden antisemitische retoriek.

Mei (2) Joods-Britse kinderen met lege maag naar bed door duurder koosjer voedsel
In Groot-Brittannië blijkt dat steeds meer Joodse kinderen hongerig naar bed gaan, omdat hun ouders het alsmaar duurder wordende koosjere eten niet meer kunnen betalen. De prijzen in het land voor voedsel zijn enorm gestegen, zo ook de prijzen van koosjer voedsel. Veel orthodox-Joodse gezinnen kunnen dat amper nog betalen. Volgens een detailhandelaar schatte zijn de kosten van koosjer voedsel dit jaar met maar liefst 25 procent gestegen, of vier keer de inflatie voor niet-koosjer voedsel.

Juni – Joodse Fransman in Straatsburg belaagd tijdens plakken van posters
In Straatsburg is een Fransman van Joodse komaf op klaarlichte dag belaagd en geslagen door een grote groep mannen, nadat twee mannen hem ‘vuile Jood’ hadden genoemd. Het gebeurde toen hij posters plakte voor zijn vrouw, die voor de centrumrechtse Les Republicains kandidaat is voor de parlementsverkiezingen die binnenkort worden gehouden. Terwijl hij werd belaagd keek een jonge partijgenoot toe zonder zelf in te grijpen. Tegen de belagers is een klacht ingediend bij de nationale politie en er loopt momenteel een onderzoek.

Juni (2) Antisemitisch ‘Jodenzeug’ in Wittenberg mag definitief aan gevel blijven
Het antisemitische Jodenzeug – Judensau – in de Duitse stad Wittenberg mag aan de gevel van een kerk blijven hangen. Dat heeft het Federale Hof van Justitie (BGH) in Karlsruhe besloten. De hoogste rechters in Duitsland verwerpen daarmee een zaak die een Joodse burger had aangespannen om het plakkaat te laten verwijderen. Ze beroepen zich op de huidige regels in Duitsland, die niet voorzien in het weghalen ervan. Het zandstenen reliëf hangt al meer dan zevenhonderd jaar aan de Stadtkirche van Wittenberg. De burger is teleurgesteld, maar de voorzitter van Joods Duitsland meent dat het omstreden plakkaat moet blijven. 

Juli – Noorse Joden willen officiële erkenning van eigen feestdagen
De Joodse gemeenschap van Noorwegen gaat een verzoekschrift indienen om hun religieuze feestdagen officieel erkend te krijgen. Vooralsnog is dat niet het geval, waardoor de Joodse feestdagen niet op de nationale Noorse kalender vermeld staan. Wel hebben Joden en anderen twee snipperdagen naar keuze die ze kunnen inzetten op dagen als Jom Kippoer, Pesach of Rosj Hasjanna. Het hooggerechtshof moet uitkomst bieden of de Joodse religieuze feestdagen nu ook moeten worden erkend en opgenomen op de nationale kalender, tenzij de politiek eerder al overstag gaat. Bij erkenning volgt ook meer keuzevrijheid om vrij te nemen op eigen feestdagen.

Juli (2) Documenta-directeur legt hoofd op het hakblok om antisemitisme-schandaal
Algemeen directeur Sabine Schormann van Documenta heeft haar functie neergelegd vanwege het antisemitisme-schandaal dat de tentoonstelling al maanden achtervolgt. De raad van commissarissen en de aandeelhouders zijn met haar overeengekomen om haar contract op korte termijn te beëindigen, zo heeft de controlecommissie in Kassel aangekondigd. In eerste instantie zal worden gezocht naar een interim-opvolger. Al weken werd om het hoofd van Schormann gevraagd en werd het net rondom de directeur steeds nauwer en kleiner.

Augustus – Britse Anne Frank-stichting in opspraak door omarmen antisemitische sprekers
De Anne Frank Trust UK heeft zichzelf in de nesten gewerkt door pro-Hamas en antisemitische sprekers uit te nodigen en te omarmen. De zaak kwam aan het rollen door een activiste die omstreden uitlatingen over Joden en Israël heeft gedaan. Ze veroordeelde ‘zionistisch uitschot’, vergeleek Joden met de nazi’s en rechtvaardigde raketaanvallen van Hamas. De activiste mocht voor de liefdadigheidsinstelling een workshop organiseren. Na onderzoek van de Jewish Chronicle blijkt echter dat er meer controversiële gasten zijn geweest en dat de organisatie de weg kwijt is. Van het oorspronkelijke doel – antisemitisme bestrijden – is weinig meer over.

Augustus (2) Uri Geller verklaart eigen eiland Lamb tot onafhankelijke staat
Uri Geller kocht in 2009 het Schotse eilandje Lamb, dat even verderop van het eiland Fidra ligt, bekend als inspiratiebron voor het boek Treasure Island. De Israëlisch-Britse illusionist heeft nu de Republiek Lamb gesticht, een landje van vijftig bij honderd meter groot. Nog niemand heeft de nieuwe staat erkend. Het eilandje is een van de zoveelste micronaties op rij die door hun eigenaren onafhankelijk zijn verklaard, maar die door geen enkel ander land wordt gezien als een echte staat. Is het de zoveelste stunt van Uri Geller, die ooit bekend werd om het buigen van lepeltjes? 

September – Hoe zal koning Charles III omgaan met het Jodendom? – achtergrond
Na de staatsbegrafenis van koningin Elizabeth II gaan de Britten verder met de orde van de dag. Direct na haar overlijden op 8 september werd haar oudste zoon Charles de nieuwe monarch van het land. Koning Charles III heet ‘de verdediger van het geloof’ te zijn, een titel die de Britse monarchen sinds 1661 dragen. In zijn jaren als kroonprins liet hij al zien niet alleen te willen staan voor de Anglicaanse Kerk, waarvan de Britse koning het hoofd is, maar ook voor andere religies in het land. Net als zijn moeder gaat Charles voor de interreligieuze dialoog. 

September (2) Nabestaanden ‘München ’72’ en Duitse regering komen toch tot overeenkomst
De nabestaanden van de slachtoffers van het Bloedbad van München bereiken na lang onderhandelen alsnog een overeenkomst met de Duitse regering over genoegdoening en financiële compensatie. Het gaat niet alleen om schadevergoeding, maar ook om erkenning en betalingen door bondsland Beieren en de stad München. Ook komt er een commissie van Duitse en Israëlische historici die de gebeurtenissen van 1972 zal onderzoeken. 

Oktober – Spaans hooggerechtshof: boycots van Israël altijd discriminerend
De allerhoogste Spaanse rechtbank spreekt zich uit over boycotacties tegen Israël: die zijn volgens het hooggerechtshof altijd discriminerend, omdat het inbreuk maakt op de basisrechten van de mens. Een Spaanse pro-Palestijnse non-profitorganisatie was in hoger beroep gegaan tegen de uitspraak van een lagere rechtbank uit 2020, waarin een specifieke actie om Israël te boycotten discriminerend werd genoemd. 

Oktober (2) ‘Winst van Lula neemt polarisatie binnen Joods Brazilië voorlopig niet weg’
De winst van Lula da Silva bij de Braziliaanse presidentsverkiezingen zorgt er niet voor dat de Joodse gemeenschap in het land dichterbij elkaar komt. Net als niet-Joodse burgers zijn de Joden onderling sterk verdeeld over Lula. De ene helft vindt hem de ideale kandidaat om de omstreden president Jair Bolsonaro, alias de Tropische Trump, op te volgen. De andere helft vreest voor een pro-Palestijns regeringsbeleid wanneer de linkse Lula aan de macht komt. Geen van beide kampen weet elkaar te overtuigen.

November – Deense koningin bezoekt 400-jarige Joodse gemeenschap
Denemarken viert het 400-jarig bestaan van de Joodse gemeenschap. Dat gebeurt samen met koningin Margrethe II, die dit jaar haar gouden regeringsjubileum viert. De vorstin bezoekt het Joodse Museum en woont een feestelijke dienst bij in de Synagoge in de Krystalgade in Kopenhagen. Op die laatste plek bezoekt ze de rondreizende tentoonstelling over de 400-jarige geschiedenis van de Joden in Denemarken. In de komende twee jaar zal de expositie op allerlei plekken in het Scandinavische land te zien zijn.

November (2) Waarom is antisemitisme in de Ierse politiek zo aanwezig? – achtergrond
In Ierland is enige rumoer ontstaan over een onderzoek naar Jodenhaat in de politiek en het openbaar bestuur. Een vernietigend rapport onthulde hoe hooggeplaatste Ierse politici materiaal hebben goedgekeurd dat lijkt te sympathiseren met Hitlers kijk op de Joden. Ook hebben politici een bericht gedeeld waarin ze Israël de schuld geven van de terreuraanslagen van 9/11 en blijken ze betrokken te zijn bij ‘een orgie van veroordelingen’ van Israël, zowel in het parlement als daarbuiten. Het is niet voor het eerst dat dergelijk nieuws uit Ierland komt. Maar hoe komt het dat Ierse bestuurders en politici zo anti-Joods en anti-Israël zijn?

December – Lufthansa betaalt hoge schadevergoeding aan geweigerde Joodse passagiers
Een groep orthodox-Joodse passagiers sluit een financiële deal met Lufthansa. De Duitse luchtvaartmaatschappij zal hen 2,7 miljoen dollar betalen omdat ze werden geweigerd een vliegtuig te betreden. Het zou gaan om 21.000 euro per persoon. Na het incident, in mei 2022, bereidde de groep juridische stappen voor tegen Lufthansa omwille van een schadeclaim. De CEO Carsten Spohr van Lufthansa bood na afloop persoonlijk excuses aan en ging gesprekken met gedupeerden aan. De groep voelde zich alsnog slachtoffer en is daarom financieel tegemoet gekomen.

December (2) Jodensavanne in Suriname genomineerd voor Werelderfgoedlijst
De Jodensavanne behoort tot een van de twintig plekken op Aarde die genomineerd zijn voor de Werelderfgoedlijst van de VN. Dat meldt het bestuur van de bijbehorende Stichting aan het Surinaamse medium Starnews. De regering in Paramaribo heeft de Jodensavanne voorgedragen en heeft sindsdien veel lobbywerk verricht. De voordracht omvat ook de Cassiporakreek begraafplaats uit de 17de eeuw in het district Para. In 2023 beslist de UNESCO of beide plekken op de prestigieuze erfgoedlijst komen. Aan dit besluit gaan nog veel procedures vooraf.

December (3) Ben & Jerry’s komt tot akkoord in ‘ijsjesoorlog’ met Unilever
IJsfabrikant Ben & Jerry’s moet accepteren dat moederconcern Unilever hun ijs via een Israëlische fabrikant mag verkopen in Israël en de Palestijnse gebieden. De ijsmakers hadden een rechtszaak aangespannen tegen de levensmiddelen-gigant, omdat die niet mee wilde gaan in hun boycot tegen Israël. Na eerder juridisch bakzeil te hebben gehaald, is Ben & Jerry’s eruit gekomen met Unilever, zo meldt het voedingsmiddelenconcern. Wat de overeenkomst inhoudt, wordt niet vermeld. Zowel Unilever als Ben & Jerry’s hullen zich in stilzwijgen.

Lees ook:
De Joodse wereld in 2021 – jaaroverzicht
Net als in Nederland speelde de doorzettende opkomst van het antisemitisme in de Joodse wereld in 2021 een grote rol. Los daarvan namen het geweld en de excessen tegen Joodse doelen toe, onder meer in Groot-Brittannië en Duitsland. Maar er waren ook initiatieven om Joodse gemeenschappen extra te beschermen, de beweging Boycot, Desinvesteren en Sancties (BDS) tegen te gaan en om de herinnering aan de Sjoa levend te houden. In Israël woedde in mei 2021 een mini-oorlog tegen terreurbeweging Hamas, wat ook zijn impact had op Joodse gemeenschappen in de wereld.