De Joodse wereld in 2023 – jaaroverzicht
Net als in Joods Nederland volgende de ontwikkelingen elkaar in 2023 in de Joodse wereld in een rap tempo op. Het was een jaar met bijzondere gebeurtenissen, waarbij de terreuraanval van 7 oktober van Hamas op Israël alles uiteindelijk overvleugelde. In het jaaroverzicht 2023 over de gebeurtenissen over de grens treft u de selectie van de meest opmerkelijke nieuws en achtergrondartikelen door de redactie. Meer verhalen uit de Joodse wereld lezen? Klikt u dan op deze link.
Januari (1)
Nederlandse sprekers maken indruk bij VN en in Bondsdag op Holocaust Memorial Day
In New York mocht Jacques Grishaver de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties toespreken. Als initiatiefnemer van het Holocaust Namenmonument en Sjoa-overlevende bracht hij de zaal in vervoering. Op dezelfde dag was het in Berlijn de beurt aan Rozette Kats, oud-bestuurslid van Stichting Sobibór. Zij sprak over haar eigen ervaringen als Joods kind dat de Sjoa overleefde en de massamoord op homoseksuelen in de Tweede Wereldoorlog. Kats zette zich in om ook vervolgde en vermoorde seksuele minderheden te herdenken.
Januari (2)
Beieren plaatst nieuwe uitleg bij Judensau in Regensburg
De gemeente Regensburg in Duitsland heeft een nieuw uitlegbordje geplaatst bij het stenen werk Judensau – ‘Jodenzeug’. Het anti-Joodse ‘cultuurgoed’ dateert uit de Middeleeuwen en is omstreden. Weghalen kan niet, omdat vorig jaar jurisprudentie is ontstaan bij een gerechtelijke uitspraak van een soortgelijk beeld in Wittenberg. Om niemand voor het hoofd te stoten heeft de gemeente de bijbehorende plaquette met uitleg, uit 2005, vernieuwd. Naast het Duits is er ook een tekst in het Engels met QR-code geplaatst.
Februari (1)
Reclamebordenstrijd in San Francisco tussen Joden over Israël loopt uit de hand
In San Francisco en het gebied eromheen, de Bay Area, is een conflict ontstaan tussen Joden over Israël en de Palestijnen. Het meningsverschil uit zich in verschillende reclameborden langs de weg met politieke boodschappen, waarin antisemitisme niet zou worden geschuwd waar het om Israël gaat. De groep ‘Jews4FreePalestine’ roert zich tegen billboards waarop staat dat anti-zionisme gelijk staat aan antisemitisme, door stickers over de boodschap te plakken. De oorspronkelijke boodschappen waren gemaakt door JewBelong, een zionistische actiegroep uit New Jersey.
Februari (2)
Bulgarije verbiedt op het laatste moment neonazi-mars in Sofia
Het leek er op dat neo-nazi’s uit heel Europa door de straten van Sofia zouden demonstreren, maar dat voorkwamen de autoriteiten op het laatste moment. De mars ter ere van Hristo Lukov, een vooraanstaande Bulgaarse nazi van weleer, werd afgeblazen, onder meer omdat de openbare orde en veiligheid in het geding waren. De Antifa had een tegendemonstratie aangekondigd en mogelijk zou het tot een gewelddadig treffen zijn gekomen. Joods Bulgarije en het Joods Wereldcongres (JWC) zijn opgelucht.
Maart (1)
Prins Harry spreekt met anti-Israëlische trauma-expert op boek-event
De Britse prins Harry heeft een bijeenkomst achter de rug met de controversiële trauma-psycholoog Gabor Maté. Die staat bekend om zijn anti-Israël en pro-BDS-standpunten. In aanloop naar het gesprek, dat zaterdag in Canada plaatsvond en via een livestream werd uitgezonden, ontstond hierdoor onrust in de Joodse wereld. Met name in Joods Groot-Brittannië, waar mensen de prins bekritiseerden over zijn ontmoeting. Tijdens het gesprek biechtte Harry op last te hebben van Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS) en zei hij zich altijd een buitenbeentje te hebben gevoeld in zijn familie. Over Israël werd niet gerept.
Maart (2)
EU-agentschap zet grote enquête uit onder Joodse gemeenschappen
Een agentschap van de Europese Unie doet een groot onderzoek naar het welzijn van Joodse gemeenschappen in een aantal grote EU-landen. De enquête richt zich op antisemitisme en discriminatie, maar ook op het gevoel van veiligheid en het Joodse leven in de landen. Het is de bedoeling dat hieruit informatie voortkomt waarmee de EU aan de slag kan. Al langer is duidelijk dat Jodenhaat in de Unie toeneemt en dat het Joodse leven onder druk staat. Meten is weten, zo stellen ze nu in Brussel.
April (1)
Congolese wet in de maak om Joodse presidentskandidaat te weren
In Congo wordt nog steeds werk gemaakt van een speciale wet die ervoor moet zorgen dat burgers alleen mee mogen doen aan de presidentsverkiezingen wanneer beide ouders in het land geboren zijn. De wet zou bedoeld zijn om zakenman-politicus Moïse Katumbi te weren. Zijn vader was een gevluchte Griekse Jood en daarom zou hij niet in aanmerking kunnen komen voor deelname aan de verkiezingen van december, als de wet wordt aangenomen. Zakenman Katumbi was gouverneur van de provincie Katanga en is eigenaar van een voetbalclub.
April (2)
Gemeenteraad Osnabrück wijst Calmeyer Museum af
De gemeenteraad van de Duitse stad Osnabrück heeft dinsdagavond met een zeer grote meerderheid tegen de oprichting van het Hans Calmeyer Museum gestemd. Alleen de CDU en een eenmanspartij steunden het plan voor het Calmeyer Museum, zo meldt Afred Edelstein van de Joodse Programmering van de EO aan Jonet.nl. Het was de bedoeling dat in het museum stilgestaan zou worden bij vrede en de goede daden van Calmeyer in Nederland. Het voornemen voor een museum veroorzaakte beroering en een petitie tegen het project. Er werd vervolgens gewikt en gewogen, waarna de raad ‘nein’ zei.
Mei (1)
Aanslag op beroemde synagoge van Djerba in Tunesië, vier doden
Op het Tunesische eiland Djerba is een aanslag gepleegd in de synagoge. In het oudste huis van samenkomst van Afrika was op dat moment het feest Lag Baomer aan de gang. Er kwamen veel Europese en Israëlische bezoekers op af. De schutter was onderdeel van het veiligheidsteam. Hij kon snel worden overmeesterd, maar dat kon niet voorkomen dat hij drie mensen vermoordde, onder wie een Joodse Fransman. Hijzelf werd ook gedood. Het is niet voor het eerst dat op de La Ghriba-synagoge een aanslag wordt gepleegd.
Mei (2)
Verslag van concert Roger Waters in Berlijn: ‘erger dan verwacht’
Zanger Roger Waters is in Berlijn behoorlijk over de schreef gegaan met het maken van antisemitische gebaren, leuzen en andere uitingen. De voormalig Pink Floyd-artiest kwam onder meer in een SS-uniform op de bühne, liet een varken met de naam van het Israëlische wapentechnologie-bedrijf Elbit Systems boven het publiek zweven en vergeleek de doorgeschoten Palestijnse journalist met Anne Frank. De Juedische Allgemeine noemt het optreden ‘nog erger dan verwacht’.
Juni (1)
Israël overdondert Brazilië op WK voetbal onder 20, door naar halve finale
Het Israëlisch nationaal elftal onder de 20 jaar (U-20) heeft Brazilië met 3-2 uitgeschakeld op het WK voor die leeftijdsklasse. Het toernooi vindt plaats in Argentinië. De verrassing was groot, vooral voor de Brazilianen, die niet hadden gerekend op het goed lopende Israëlische team. Speler Dor Turgeman, die het winnende doelpunt in de verlenging scoorde, droeg de overwinning op aan drie Israëlische soldaten die bij een aanval zijn omgekomen.
Juni (2)
Oekraïense opperrabbijn naar het front om Joden en niet-Joden te helpen
In Oekraïne is opperrabbijn Moshe Azman actief langs het oorlogsfront om mensen te hulp te staan. Met een konvooi van auto’s en busjes trekt hij van plek naar plek langs de meer dan duizend kilometer lange frontlijn. Hij concentreert zich nu op de stad Kherson, dat in het zuiden ligt en vorige week werd getroffen door een overstroming. Azman beschuldigt de Russische president Vladimir Poetin van ‘misdaden tegen de menselijkheid’. De opperrabbijn zet zich al langer in voor onder meer Kherson.
Juni (3)
Luxemburgse rabbijn steelt de show in Te Deum op nationale feestdag
De Luxemburgse opperrabbijn Alain Nacache riep vrijdagmiddag op tot solidariteit en zong een gebed. Dat deed hij tijdens het Te Deum, de kerkmis die ieder jaar wordt gehouden op de nationale feestdag van het land. Met zijn gebed kreeg hij de kathedraal van Luxemburg-Stad in vervoering. De katholieke dienst, waar wordt gebeden voor het welzijn van groothertog Henri en het land, bevatte ook protestantse en islamitische elementen. Daarmee kreeg het enigszins een interreligieus karakter. Hoewel er een scheiding tussen kerk en staat is, stond de groothertogelijke familie centraal.
Juli (1)
Joods Museum in Londen sluit de deuren om financiële nood
Het doek valt voor het Joods Museum van Groot-Brittannië, dat in de Londense wijk Camden gebaseerd is. Op 30 juli is de laatste dag waarop mensen naar binnen kunnen. Na sluitingstijd is het dan afgelopen, zo maakte de directie onlangs bekend. Het museum moest dicht in de coronatijd en ging daarna weer open, maar kampt sindsdien met financiële tekorten en kan daardoor de kop niet langer boven water houden. Met de sluiting komt een voorlopig einde aan een modern museum dat de geschiedenis van de Britse Joodse gemeenschap en het Joodse leven in Albion in kaart bracht.
Juli (2)
Joden rouwen mee om doden van Srebrenica
Aan de jaarlijkse herdenking van de massamoord van Srebrenica hebben ook Joden meegedaan. Dinsdag was er een Joodse delegatie aanwezig tijdens de plechtigheid in het Bosnische stadje, waar in 1995 duizenden moslims de dood vonden door Bosnisch-Servische kogels. Het gaat om de ergste gruweldaad die in Europa na de Tweede Wereldoorlog is gepleegd. Voorafgaand kwamen Joden en moslims samen om te praten over manieren om hun verdriet te gebruiken om de wereld te verlossen van haat en onverdraagzaamheid.
Augustus (1)
Strijd om Synagoge in Boedapest tussen Chabad en orthodoxen
In de Joodse gemeenschap van Hongarije is onrust ontstaan nadat een nieuwe eigenaar van de synagoge in de Kazinczystraat – een van de grote sjoels van de stad – de deuren vorige maand sloot voor sjoelgangers. Sindsdien komen orthodoxe Joden bijeen om voor de deur op straat te bidden. Een man bad vorige week van op een omgevallen vuilnisbak op straat, terwijl zijn gebedenboeken op de motorkap van een auto lagen. Ook andere gelovigen bidden buiten in de Kazinczystraat, zo meldt JTA. De situatie in Boedapest is het resultaat van een twee jaar durend dispuut.
Augustus (2)
Twee mikwes ontdekt in voormalige Poolse stripclub
In een pand in het Poolse dorp Chmielnik, waar voorheen vrouwen uit de kleren gingen voor geld, is een bijzondere ontdekking gedaan. In de kelder zat een mikwe verscholen. Het Joodse ritueel bad dateert van voor de Sjoa en is vermoedelijk jarenlang door Poolse Joden gebruikt. De blauw-witte vloertegels liggen er nog steeds en de Davidsterren aan de muur zijn er nog. Een kleiner mikwe, mogelijk gebruikt door vrouwen, ligt in een aangrenzende ruimte.
September (1)
Koosjer eetcafé in Ierland blijkt hit onder niet-Joden
In Ierland is in maart een nieuwe koosjere zaak geopend waar je ook terecht kunt om te eten. Deli 613 blijkt een grote aantrekkingskracht te hebben op niet-Joden die het koosjere eten geweldig vinden. Dit komt door een goede beoordeling in The Irish Times, een van de grote kwaliteitskranten. Deli 613 kreeg 4,5 ster van de vijf sterren in een lovende recensie: het eetcafé werd omschreven als ‘een geweldige toevoeging aan de scene in Dublin’.
September (2)
Jodensavanne in Suriname op UNESCO Werelderfgoedlijst
Het was dinsdag een historische dag voor Joods Suriname: de Jodensavanne werd op de UNESCO Werelderfgoedlijst gezet. Dat gebeurde tijdens de vergadering van het World Heritage Committee in New York. In Paramaribo ging de vlag uit. Het geeft de autoriteiten zeker 25 jaar aan lobbyen gekost om de Jodensavanne op de lijst te krijgen. Met deze opname komen ook extra verantwoordelijkheden.
Oktober (1)
Joodse wereld: onrust over en solidariteit met Israël na aanslag 7 oktober
De oorlog tussen Hamas en Israël laat de wereld buiten Nederland en Vlaanderen niet onberoerd. Veel landen en overheden tonen solidariteit met Israël. Hetzelfde geldt voor Joodse gemeenschappen, die ook waakzaam zijn. Tegelijkertijd zijn op veel plaatsen anti-Israël-demonstraties aan de gang. Her en der is er al sprake van geweld tegen Joden, waaronder een kosjere eetzaak in Londen die is aangevallen. Een overzicht.
Oktober (2)
Deense koningin en premier bij sjoeldienst voor Israëlische doden
De Deense koningin Margrethe II heeft een herdenkingsdienst bijgewoond in de grote synagoge van Kopenhagen. Het dienst werd gehouden ter herinnering aan de meer dan 1.300 Israëli’s die vorige week zaterdag door Hamas-terroristen werden vermoord. Premier Mette Frederiksen beloofde dat de Deense Joden ‘nooit alleen zullen staan’. Terwijl Margrethe haar Joodse onderdanen troost, is in Nederland de koning niet in het land. Hij is op vakantie.
November (1)
Barcelona verbreekt opnieuw zusterband met Tel Aviv
Voor de tweede keer in een jaar tijd heeft Barcelona de stedenband met Tel Aviv verbroken. Nadat de vorige burgemeester de banden in in februari verbrak, herstelde haar opvolger de relatie in de zomer weer. In de gemeenteraad is nu een motie aangenomen die de stedenband opnieuw opblaast. Barcelona veroordeelt Israël en is voor de Palestijnen.
November (2)
Franse Joden willen vluchten naar Joods-vriendelijk Corsica
Joden in Frankrijk verplaatsen zich binnenslands naar andere plekken om zich veiliger te voelen. Een van die plekken is Corsica, het eiland in de Middellandse Zee dat hij Frankrijk hoort. Het aantal antisemitische incidenten neemt overal in Frankrijk toe, behalve op Corsica, dat in de Tweede Wereldoorlog ook al een toevluchtsoord was voor Joodse burgers. De belangstelling om naar het eiland te verhuizen groeit.
December (1)
Rector Amerikaanse universiteit weg om ‘Joodse genocide’
Bestuurders van de University of Pennsylvania (Penn) hebben hun ontslag ingediend. De reden is omdat rector Liz Magill scheve schaats reed tijdens een hoorzitting in het Amerikaanse congres. Toen konden zij en twee andere rectoren geen duidelijk antwoord geven op de vraag of een ‘oproep tot genocide van Joden’ in overtreding van de gedragscode van de universiteit is. Magill werd nog wel verdedigd door de voorzitter van de raad van bestuur, maar die nam ook ontslag.
December (2)
Spaanse ‘huurling’ fopt volgers met ‘vechten voor Israël’
In dienst zijn van het Israëlische leger (IDF) en de Oekraïense krijgsmacht, en dat tegelijk. Een Spanjaard heeft het publiek op Instagram en andere sociale media hoogstwaarschijnlijk voor de gek gehouden door dat te verkondigen. Media in Spanje namen het narratief graag over. De Spanjaard heeft zeker tweehonderdduizend volgers op Instagram.
